زبان یکی از حیاتی ‎ترین و کاربردی‎ترین بخش های زندگی روزانه ماست. زبان به عنوان قوی‎ترین عضله بدن شناخته می‎شود و در حقیقت مجموعه‎ای از عضلات است که به کف دهان محکم شده‎اند. این عضو به ما اجازه می‎دهد که طعم غذا را بچشیم، بجویم، صحبت کنیم و در حقیقت بیماری های زبان یکی از مقیاس‎هایی است که می‎شود از طریق آن میزان سلامتی بدن را فهمید.

از آنجایی که ما مکررا از زبان استفاده می‎کنیم تجربه بیماری های زبان می تواند بسیار ناخوشایند باشد. این مشکلات می‎تواند شامل درد، تورم، تغییر در حس چشایی، تغییر رنگ زبان و دون دون شدن زبان باشد. بسیاری از این بیماری‎ها جدی نیست و می‌تواند سریع بهبود یابد. هرچند برخی از شرایط نشان‎دهنده بیماری‎های جدی مانند کمبود ویتامین، بیماری ایدز و یا سرطان دهان است. به همین دلیل ضروری است که در صورت وجود مشکل آزار دهنده در زبان از پزشک مشورت بگیرید.

زبان سالم

یک زبان سالم معمولاً صورتی و مرطوب است و گاهی یک لایه سفید نازک در سطح آن وجود دارد. قسمت فوقانی زبان از چاله های کوچکی به نام پاپیلا تشکیل شده است. بخش اعظم جوانه های چشایی ما در این پاپیلاها قرار دارند. بافت سطح زبان نیز می‎تواند چند شکل مختلف داشته باشد که در نهایت تمامی این اشکال سالم و نرمال به شمار می‎روند.

علل زمینه ساز بیماری های زبان

طیف وسیعی از عوامل می‎تواند باعث بیماری های زبان شود. علل زمینه ساز می‎تواند شامل سیگار کشیدن، مصرف الکل، بهداشت ضعیف، عفونت‎های ویروسی یا نقص سیستم ایمنی باشد.

بعضی از افراد با بیماری های زبان متولد می‎شوند. این موارد معمولا خطری ندارند. درحالیکه بعضی از دیگر مشکلات زبانی می‎تواند ناشی از آسیب‎های بعدی باشد. به علاوه یک مشکل زبانی می‎تواند ناشی از بیماری زمینه‎ای در جای دیگری از بدن باشد.

عموماً مشکلاتی که می‎توانند زبان را درگیر کنند شامل:

به طور کلی، مشکلاتی که می تواند زبان را تحت تاثیر قرار دهد ممکن است:

• درد
• زخم ها
• ورم
• تغییرات در طعم
• تغییر در رنگ
• تغییرات در بافت

در ادامه به بررسی دقیق تر شایع ترین انواع بیماری های زبانی به همراه عکس عفونت زبان خواهیم پرداخت.

بیماری زبان سفید

 موارد زیادی وجود دارد که می‎تواند منجر به ایجاد نقطه های سفید بر روی زبان شود. آنچه در ادامه می‎آید شایع ترین علل بروز عارضه زبان سفید است.

 برفک دهانی

که همچنین به عنوان کاندیدیازیس یا کاندیدا نیز شناخته می‎شود یکی از شایع‎ترین انواع بیماری های زبان است. این عارضه یک عفونت قارچی است که در درون دهان به وسیله قارچی به نام کاندیدا ایجاد می‎شود. این مشکل باعث ایجاد پلاک‎های سفید رنگ در سطح دهان و زبان می‎شود. این پلاک‎ها معمولاً قوامی مانند پنیر دارند و تراشیده می‎شوند. در زیر این پلاک‎ها سطح قرمز زبان قابل مشاهده است.

مبتلایان به برفک دهانی ممکن است تجربه‎ای از عدم حس چشایی و یا احساس طعم ناخوشایند در دهانشان داشته باشند. این پلاک‎ها همچنین می‎توانند دردناک باشند و نوشیدن و خوردن را با مشکل مواجه سازند.

برفک دهانی معمولاً پس از مصرف آنتی‎بیوتیک‎ها اتفاق می‎افتد. این آنتی‎بیوتیک‎ها تعادل میان باکتری‎های نرمال دهان را بر هم می‎زنند. علل دیگر این عارضه ممکن است شامل دندان مصنوعی به خصوص با اندازه نامناسب، بهداشت ضعیف دهانی، دیابت، خشکی دهان، استفاده از اسپری‎های کورتون، مصرف دخانیات و سرکوب سیستم ایمنی به دلیل کموتراپی یا رادیوتراپی باشد.

اگر شما نیز فکر می‎کنید که برفک دهانی دارید فورا به دکتر مراجعه کنید. اگر علائم شما ادامه پیدا کند می‎تواند احساس بسیار ناخوشایندی در دهانتان ایجاد کند. برفک دهانی معمولاً با داروهای ضدقارچی درمان می‎شود. این داروها در اشکال ژل و مایع وجود دارد که مستقیماً در داخل دهان مصرف می‎شود. درمان این عارضه معمولاً در حدود ۷ تا ۱۴ روز زمان می‎برد.

لوکوپلاکیا

لوکوپلاکیا یکی از بیماری های زبان است که در آن سلول‎های داخل دهان به صورت بی‎رویه رشد می‎کنند. این مشکل می‎تواند باعث شکل‎گیری پلاک‎های سفیدرنگ در درون دهان و بر سطح زبان شود. برخلاف برفک دهانی این پلاک‎ها قابل خراشیدن نیستند.

علل زمینه ساز لوکوپلاکیا همیشه شناخته شده نیست اما مصرف سیگار شایع‎ترین ریسک فاکتور برای ایجاد لوکوپلاکیا است. به علاوه این بیماری می‎تواند زمانی ایجاد شود که زبان در گذشته نزدیک تحریک شده باشد. لوکوپلاکیا معمولا خوش‎خیم است هر چند که می‎تواند زمینه ساز سرطان نیز باشد. بنابراین بسیار مهم است که در صورت وجود علائم به پزشک مراجعه نمایید.

لیکن پلان دهانی

لیکن پلان دهانی معمولاً شبکه‎ای از خطوط سفید برجسته است که روی زبان و در داخل گونه ها با ظاهر نواری وجود دارد. علت این عارضه مشخص نیست اما عموما به عنوان یک بیماری التهابی مزمن که ناشی از پاسخ سیستم ایمنی است در نظر گرفته می‎شود.

اگرچه مانیتور کردن منظم این بیماری توصیه می‎شود (در موارد نادر ممکن است که باعث ایجاد سرطان شود) اما این نوع از بیماری های زبان معمولا به خودی خود خوب می‎شود. بعضی اقدامات عمومی نیز می‎تواند کمک کننده باشد: بهداشت صحیح دهان، ترک مصرف سیگار و مصرف کمتر مواد غذایی تحریک کننده دهان.

بیماری زبان قرمز

علل مختلفی می‎تواند باعث تبدیل شدن زبان صورتی نرمال به زبان قرمز شود. اولین علت مصرف مواد غذایی خورده شده مانند توت فرنگی یا غذاهای قرمز و بعضی از غذاهای اسیدی است. هرچند که دانه های قرمز زبان می‎تواند نشان‎دهنده بیماری زمینه‎‌ای باشد اما بعضی از مشکلات موضعی نیز ممکن است موجب ایجاد زبان قرمز شوند. زبان قرمز می‎تواند به عنوان نشانه‌‎ای از بیماری‎های زمینه‎ای دیگر و کمبود ویتامین‎ها مانند کمبود فولیک اسید و ویتامین ب ۱۲ باشد. در بعضی از موارد زبان ممکن است ظاهری شبیه به توت فرنگی متورم داشته باشد. دیگر شرایطی که باعث ایجاد زبان قرمز می‎شوند شامل تب مخملک و سندروم کاوازاکی است.

در تمامی این موارد از بیماری های زبان توصیه می‎شود که در سریع‎ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه نمایید.

زبان جغرافیایی

زبان جغرافیایی یا گلوسیت مهاجر خوش‌خیم یکی از شایع ترین بیماری های زبانی است. به دلیل الگوی نقشه مانند نقاط قرمزی که بر روی زبان گسترده می‎شوند به این نام معروف است. این پلاک‎ها معمولا حاشیه سفید در اطراف خود دارند. نقاط قرمز می‎توانند در یک قسمت زبان ایجاد شده و پس از چند روز تا چند ماه موقعیت خود را تغییر دهند. این بیماری معمولاً بدون درد است. اگر چه در بعضی از موارد پلاک‎ها در هنگام مصرف غذاها و نوشیدنی‎های مشخص دردناک یا حساس می‎شوند.

به عنوان یک قانون کلی شما باید به پزشک خود مراجعه نمایید تا پلاک‎های قرمزی که بیشتر از دو هفته باقی مانده‎اند را بررسی کنید. اگر پزشک شما مشخص کرد که قرمزی ناشی از زبان جغرافیایی است درمان دیگری نیاز نیست و در صورت نیاز می‎شود از درمان‎های موضعی برای بهبود علائم استفاده کرد.

اریتروپلاکیا

اریتروپلاکیا یکی از بیماری های زبان است که یک ناحیه قرمز یا زخم را شامل می شود. این زخم را نمی توان از روی سطح زبان تراشید. اریتروپلاکیا به غیر از رنگ بسیار شبیه به لکوپلاکیا است. ریسک سرطان در این عارضه به نسبت لوکوپلاکیا بیشتر است. بنابراین بیوپسی توسط جراح دهان برای رد کردن بدخیمی های دهانی در این خصوص توصیه می شود.

بیماری زبان سیاه مویی

زبان سیاه مویی عارضه ای جدی محسوب نمی شود. برخلاف ظاهر ناخوشایند آن، این عارضه نه درد دارد و نه خطرناک است. حفره های کوچکی در سطح زبان وجود دارد که با آنها پاپیلا می گویند. در بعضی افراد این پاپیلاها به صورت فزاینده ای عمیق می شوند و بستر مناسبی برای رشد باکتری ها فراهم می شود. هنگامی که این باکتری ها رشد می کنند ظاهر تیره و سیاهی به خود می گیرند و پاپیلاهای بیش از حد رشد کرده شبیه به مو می شوند. مهمترین علت این عارضه تغییر در باکتری های نرمال دهانی است که پس از مصرف آنتی بیوتیک اتفاق می افتد.

علل زمینه ساز دیگر این نوع از بیماری های زبان شامل بهداشت ضعیف دهان، مصرف دخانیات، دیابت و یا دهان خشک است. روش های درمان این عارضه شامل بهبود رژیم، ترک مصرف دخانیات، بهبود وضعیت بهداشت دهانی و مسواک زدن مرتب می باشد.

درد و زخم زبان

 عوامل زیادی وجود دارد که می تواند باعث ایجاد درد یا سوزش زبان و در مواردی درد زبان بدون زخم شود:

– تروما یا آسیب

اگر زبان خود را گاز بگیرید ممکن است باعث ایجاد زخم های زبانی بسیار دردناک برای مدتی شود. پاپیلا و جوانه چشایی ملتهب می تواند به دلیل تحریک ناشی از غذا ایجاد شود. این تحریک می تواند باعث ایجاد زخم های زبانی شود که در گذر زمان بهبود می یابد. دندان قروچه نیز می تواند در قسمتی از زبان که با دندان در ارتباط است ‌ایجاد زخم کند.

– آفت دهان

زخم کانکر یکی دیگر از علل شایع درد رو یا زیر زبان است. زخم کانکر که همان آفت های دهانی هستند می توانند در هر جایی از دهان ایجاد شوند اما شایع ترین جای آن قسمت زیرین زبان که در واقع از بیماریهای زیر زبان است. ظاهر این زخم چیزی بین زرد تا سفید با حالت بیضی یا گرد است. همچنین می تواند حاشیه قرمز نیز داشته باشد.

هیچ علت مشخص برای این نوع از بیماری های زبان شناسایی نشده است. بعضی از علل ممکن شامل آسیب های دهانی مانند گاز گرفتن تصادفی زبان، مواد آسیب‌ زننده در خمیر دندان یا دهانشویه باشد. حساسیت های غذایی و کمبود مواد مغذی از دیگر علل است. زخم ها همچنین می توانند با استرس، اضطراب و تغییرات هورمونی ایجاد شوند. آفت ها معمولاً بدون هیچگونه درمان در طی یک تا دو هفته برطرف می شوند. توصیه می شود در این مدت از مصرف هر چیزی که درد شما را بدتر می کند اجتناب نمایید. از جمله غذاهای تند و نوشیدنی های داغ. در صورتی که پس از گذشت چند هفته آفت های شما بهبود نیافت باید به پزشک خود مراجعه کنید.

مطالعه مقاله زخم دهان را چگونه درمان کنیم؟ توصیه میشود.

-علل دیگر

• سندروم دهان سوزان: بعضی از خانم های یائسه دچار این سندروم می شوند که معمولاً انگار زبانشان سوخته است. علائم دیگر می تواند شامل افزایش عطش و یا احساس خشکی دهان باشد. همچنین ممکن است که در دهان مزه فلز احساس شود.

• سرطان دهان: معمولاً باعث ایجاد درد در استیج های پیشرفته می شود. بنابراین در صورتی که زخم و یا توده ای روی زبان خود دارید که پس از یک تا دو هفته برطرف نمی شود حتماً با پزشک خود مشورت کنید. یادتان باشد بسیاری از سرطان های دهان در استیج های ابتدایی درد ندارند.

• هرپس دهانی: معمولاً توسط ویروس هرپس ایجاد می شود و زخم های پر از مایع ایجاد می کند. این عارضه در هر قسمتی از دهان ممکن است ایجاد شود. این زخم ها معمولاً طی دو تا سه هفته بهبود می یابند. درمان هرپس دهانی شامل داروهای ضد ویروسی است که طول دوره علائم را کوتاه می کند.

• بیماری های مشخص زمینه ای شامل دیابت و کم خونی می تواند باعث ایجاد زخم روی زبان شود.

• –دندان مصنوعی می تواند باعث ایجاد درد و تحریک شود.

• نورالژی می تواند باعث درد بسیار شدید در طول مسیر عصب آسیب دیده بشود. علت آن معمولاً نامشخص است اما ممکن است به علت افزایش سن، مالتیپل اسکلروزیس، دیابت، تومور یا عفونت ایجاد شود.

تورم زبان

هنگامی که زبان به صورت ناگهانی دچار تغییر می شود شایع ترین علت می تواند واکنش آلرژیک باشد. این واکنش می تواند نسبت به داروها، غذا و یا نیش حشرات باشد. تورم زبان می تواند باعث سخت شدن تنفس شود که در این صورت باید فوراً به پزشک مراجعه شود. این شکل از بیماری های زبان می تواند نشان دهنده یک بیماری یا مشکل زمینه‌ ای باشد؛ مانند سندروم دان، سرطان زبان، پرکاری تیروئید و لوکمی. همچنین تورم زبان می تواند ناشی از عوارض جانبی بعضی از داروها نیز باشد.

برای مثال داروهایی که برای افزایش فشار خون ACE استفاده می شوند. گاز گرفتن زبان نیز می تواند زبان را تحریک کند که خود باعث تورم آن می شود. بعضی از مشکلات موضعی مانند برفک دهان و هرپس دهانی نیز می توانند باعث ایجاد تورم ناشی از التهاب شوند.

منبع:

tongue-problems