پروتز دندان یا دندان مصنوعی جایگزینی قابل جابجایی برای دندان­های از دست رفته و بافت­های مجاور آن است. دو نوع پروتز دندان وجود دارد، پروتزهای کامل و جزئی. پروتزهای کامل زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که همه دندان‌ها از دست رفته باشند، در حالی که از پروتزهای جزئی در هنگام باقی ماندن تعدادی از دندان­های طبیعی استفاده می­شود.

پروتز دندان کامل

پروتز دندان کامل می‌تواند “معمولی” یا “سریع و فوری” باشد. بعد از این که دندان‌ها برداشته شدند و بافت لثه شروع به التیام کرد، یک پروتز معمولی حدود 8 تا ۱۲ هفته پس از حذف و برداشتن دندان­ها، آماده برای قرارگیری در دهان است.

برخلاف پروتزهای معمولی، پروتزهای فوری از قبل ساخته می‌شوند و می‌توانند به محض حذف شدن دندان‌ها در موقعیت مورد نظر قرار بگیرند. در نتیجه، کاندیدای نصب پروتز دندان، در دوره بهبودی پس از کشیدن دندان مجبور نیست بدون دندان باشد. اما استخوان‌ها و لثه­ها در طول زمان، به خصوص در طول دوره بهبودی پس از حذف دندان، کوچک می‌شوند. بنابراین یک نقطه ضعف پروتزهای فوری در مقایسه با پروتزهای معمولی این است که آن‌ها به تنظیمات بیشتری برای مطابقت در طول فرآیند درمان و بهبودی دارند نیاز دارند و به طور کلی تنها باید به عنوان یک راه‌حل موقت در نظر گرفته شود تا زمانی که پروتزهای معمولی ساخته شود.

مطالعه مطلب بهداشت دهان بدون دندان: چگونه دهان را تمیز نگه دارید! توصیه میگردد.

پروتز دندان جزئی

یک پروتز دندان جدا شدنی و قابل جابجایی معمولاً از دندان­های جایگزین متصل به پایه پلاستیکی صورتی یا به رنگ لثه تشکیل شده است که گاهی با چارچوب فلزی متصل می‌شود که پروتز را در جای خود در دهان نگه می‌دارد. پروتزهای جزئی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که یک یا چند دندان طبیعی در فک بالایی یا پایینی باقی مانده باشد. یک پل دندانی ثابت با قرار دادن روکش بر روی دندان‌ها در دو طرف فضا و با اتصال دندان‌های مصنوعی به آن‌ها جایگزین یک یا چند دندان می‌شود. سپس این پل در محل سمنت و چسبانده می‌شود. پروتز دندان جزئی نه تنها فضاهای خالی ایجاد شده توسط دندان­های از دست رفته را پر می­کند بلکه مانع از تغییر موقعیت دندان‌های دیگر می‌شود. یک پروتز دندان جزیی دقیق، جدا شدنی است و به جای اتصالاتی که به روکش­ها و تاج­های مجاور وصل می­شود دارای پیوست­های داخلی است. بنابراین وسیله­ای طبیعی­تر است.

آیا جایگزینی برای پروتز دندان وجود دارد؟

بله، می­توان از ایمپلنت های دندانی برای پشتیبانی از بریج­ های دندانی نصبی استفاده کرد و نیاز به پروتز دندان را برطرف کرد. هزینه معمولاً بیشتر است، اما ایمپلنت­ها و پل­های دندانی بیشتر به دندا­ن های واقعی شباهت دارند.

ایمپلنت دندان در حال تبدیل شدن به جایگزین پروتز دندان است اما همه افراد کاندیدای مناسبی برای ایمپلنت نیستند. همچنین از ایمپلنت دندان می­توان برای حمایت از پروتز دندان استفاده کرد و ثبات بیشتری را ایجاد کرد. لازم است برای مشاوره در مورد ایمپلنت با دندانپزشک خود مشورت کنید.

آیا بیمه، هزینه پروتز دندان را پوشش می­دهد؟

اغلب ارائه دهندگان بیمه دندانپزشکی یک بخش یا همه هزینه دندانپزشکی را پوشش می­دهند. با این حال با شرکت بیمه خود تماس بگیرید تا از جزئیات آنچه را که پوشش خواهند داد آگاه شوید.

پروتزهای دندان چگونه ساخته می‌شوند؟

فرآیند توسعه و ساخت دندان مصنوعی چند هفته و چندین جلسه درمانی به طول می­انجامد. هنگامی که دندان‌پزشک و یا متخصص پروتز (دندانپزشک متخصص در ترمیم و جایگزینی دندان­ها) تشخیص می‌دهد که کدام نوع وسیله برای شما مناسب است، گام‌های کلی موارد زیر هستند:

• یک سری برداشت از فک شما ایجاد می­گردد و نحوه ارتباط فک­ها با یکدیگر و میزان فضای بین آنها اندازه­گیری می­شود.
• مدل‌ها، فرم‌های مومی و یا الگوهای پلاستیکی در شکل و موقعیت دقیق پروتز ساخته شده، ایجاد می­گردد. شما چندین بار مدل را امتحان می­کنید و قبل از ایجاد شدن پروتز نهایی، پروتز از لحاظ رنگ، شکل و تناسب ارزیابی قرار خواهند گرفت.
• پروتز نهایی ایجاد می­شود.
• در صورت لزوم تغییرات و تنظیمات اعمال خواهند شد.

پروتزهای جدید چگونه هستند و چه احساسی را ایجاد می­کنند؟

پروتزهای جدید ممکن است برای چند هفته کمی عجیب و یا سست باشد تا زمانی که عضلاتِ گونه­ ها و زبان یاد بگیرند که آنها را در جای خود نگه دارند و شما بتوانید براحتی آن را وارد دهان کرده و یا از دهان خارج کنید. همچنین تحریک جزئی، خارش و یا درد خفیف غیر معمول نیست و احتمالاً برای اولین بار هنگام شروع به استفاده از پروتز، جریان بزاق افزایش می­یابد، اما با تنظیم شدن پروتز در دهان، از این مشکلات کاسته می­شود.

آیا پروتز دندان باعث می‌شود که من متفاوت به نظر برسم؟

پروتزهای دندان ساخته شده اند تا کاملاً به دندان­های طبیعی شما شباهت داشته باشند، بنابراین باید فقط یک تغییر قابل‌توجه کوچک در ظاهر اتفاق بیفتد. در واقع، پروتز دندان حتی ممکن است لبخند شما را بهبود بخشد و ظاهر صورت شما را پر کند.

آیا غذا خوردن با پروتزهای جدید دشوار خواهد بود؟

غذا خوردن با پروتزهای جدید کمی تمرین لازم دارد و ممکن است برای چند هفته  نخست، برای برخی از افراد غذا خوردن ناراحت کننده باشد. برای عادت کردن به پروتز جدید، از غذاهای نرم برش داده شده به قطعات کوچک شروع کنید. به آرامی با استفاده از هر دو طرف دهان خود غذا را بجوید. همانطور که به پروتزهای جدید عادت می­کنید، غذاهای دیگری را اضافه کنید تا زمانی که به رژیم غذایی طبیعی برگردید. در مورد خوردن غذاهای گرم یا سفت و استخوان های لبه تیز و صدف محتاط باشید. همچنین از خوردن غذاهایی که بسیار چسبناک یا سخت هستند اجتناب کنید. به علاوه هنگام استفاده از پروتز دندان باید از جویدن آدامس خودداری کنید. همچنین هنگام استفاده از پروتز از خلال دندان استفاده نکنید.

آیا با پروتز دندان، طرز صحبت کردن تغییر خواهد کرد؟

بعد از گرفتن و نصب پروتز دندان ممکن است در تلفظ و ادای برخی از کلمات دچار مشکل شوید. در صورت بروز چنین مشکلی، با گفتن کلمات دشوار با صدای بلند تمرین کنید. با ممارست و با گذشت زمان عادت می­کنید که با دندان پروتز به درستی صحبت کنید.

اگر پروتز هنگام صحبت کردن صدای مختصری می­دهد با دندانپزشک خود تماس بگیرید. گاهی اوقات وقتی می­خندید، سرفه می­کنید و یا لبخند می­زنید، دندان مصنوعی می­لغزد. مجدداً پروتز دندان را با گاز گرفتن آرام و بلعیدن مجدد، در جای خودش قرار دهید. اگر مشکل صحبت کردن همچنان ادامه دارد، با دندانپزشک یا متخصص پروتز خود مشورت کنید.

آیا پروتزها 24 ساعت شبانه روز باید استفاده شوند؟

دندانپزشک یا متخصص پروتز به شما آموزش می­دهد که چه مدت می­توانید پروتزهای دندان را پوشیده و چه موقع آنها را بردارید. در طی چند روز اول پس از دریافت پروتز، ممکن است از شما خواسته شود که همیشه از آن استفاده کنید، از جمله در زمان خواب. اگرچه این موضوع ممکن است به طور موقت ناراحت‌کننده باشد، اما سریع‌ترین راه برای شناسایی مناطقی است که ممکن است به تنظیم نیاز داشته باشند. زمانی که تنظیمات انجام شد باید قبل از به خواب رفتن، پروتز دندان را بردارید. این کار به بافت لثه اجازه استراحت می­دهد و باعث تحریک و پاکسازی طبیعی زبان و بزاق می­شود. پروتز دندان را می‌توان صبح زود به دهان گذاشت.

آیا باید از چسب پروتز دندان استفاده کنم؟

چسب پروتز ممکن است تحت شرایط زیر در نظر گرفته شود:

• برای بالا بردن رضایت از پروتزی که به درستی ساخته‌شده است. چسب­ها باعث افزایش قدرت، پایداری، نیروی نیش و احساس امنیت فرد می شوند.
• برای کمک به افراد مبتلا به شرایط دهان خشک، که پایبندی و استحکام پروتز را کاهش می­دهد، مانند افرادی که داروهای سرماخوردگی را مصرف می‌کنند، افراد دارای معلولیت‌های عصبی از جمله سکته و افراد مسن.
• برای ایجاد ثبات و امنیت بیشتر برای کسانی که فعالیت غیرمعمول در روی ماهیچه‌های صورت دارند، مانند سخنرانان عمومی و نوازندگان.

چه موقع نباید از چسب­ های پروتز دندان استفاده کرد؟

موقعیت‌هایی وجود دارد که چسب پروتز نباید مورد استفاده قرار گیرد این شرایط شامل موارد زیر است:

• در شرایطی که پروتزهای دندانی نامناسب هستند و یا ضعیف ساخته شده ­اند نباید از چسب پروتز استفاده شود. اگر پروتزها سست هستند، باعث ناراحتی شوند یا باعث ایجاد زخم­ هایی شوند، در اسرع وقت باید با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
• وقتی دندانپزشک برای مدت زمان طولانی پروتز را ارزیابی نکرده است. پروتزها بر روی بافت لثه و استخوان فک باقی می­مانند که به ترتیب با گذشت زمان کوچک می­شوند و رو به زوال می­روند. بنابراین، مشکل واقعی ممکن است نیاز به تنظیم پروتز یا پروتزهای جدید داشته باشد.
• هنگامی که اقدامات بهداشت دهان و دندان به صورت مرتب انجام نمی­شود و نمی­تواند پایدار باشد.
• هنگامی که از چسب برای مدت طولانی استفاده می‌شود، به خصوص هنگامی که مراجعه به دندانپزشک کم است، و هنگامی که فرکانس و حجم استفاده از چسب افزایش می‌یابد. این تحولات ممکن است نیاز به تنظیم مجدد پروتز یا ساخت یک پروتز جدید را نشان دهد.
• زمانی که هر گونه آلرژی شناخته‌شده به ترکیبات چسب وجود دارد.

چسب های پروتز چگونه استفاده می­شود؟

نکاتی وجود دارد که باید هنگام استفاده از چسب­های پروتز باید در نظر گرفته شود:

از حداقل مقدار لازم برای تأمین حداکثر سود استفاده کنید. کم‌تر از چیزی که فکر می‌کنید نیاز دارید از چسب استفاده کنید و سپس به تدریج میزان آن را تا زمانی که احساس راحتی می‌کنید، افزایش دهید.

• چسب را به طور مساوی روی سطح مناسب بافت پروتز تقسیم و پخش کنید.
• در صورت لزوم برای حصول اثر مورد نظر اقدام به استفاده مجدد کنید.
• همیشه چسب را بر روی یک پروتز کاملاً تمیز اعمال کنید.
• به یاد داشته باشید که چسب­ها با یک پروتز دندان کاملاً سالم به بهترین وجه کار می­کنند.

انواع چسب های پروتز چیست؟

1. چسب خمیری: این چسب پروتز را روی یک پروتز خشک یا ترجیحاً مرطوب بمالید. از قرار دادن چسب در نزدیکی مرزهای پروتز اجتناب کنید. اگر چسب چکه می­کند، از میزان کمتری استفاده کنید. برای پروتزهای روی فک فوقانی، سه نوار کوتاه چسب – یا مجموعه­ای از نقاط کوچک – را در در امتداد منطقه ریج و پایین مرکز بچسبانید. برای پروتزهای روی فک پایین، سه نوار کوتاه چسب – یا یک سری نقاط کوچک – در مرکز ناحیه ریج بچسبانید.
2. چسب پودری: یک لایه نازک و یکنواخت از پودر را در تمام سطح تحمل ­پذیر بافت پروتز بریزید. پودر اضافی را تکان دهید و پروتز را در جایش فشار دهید. ممکن است پودرها به خمیرها ترجیح داده شوند زیرا پاک کردن پروتز و بافت آن آسان­تر است. علاوه بر این پودرها در درز پروزتر نفوذ نمی­کنند. (پروتز را از بافت دور نگه می­دارند).

آیا چسب­های پروتز ایمن هستند؟

چسب­های پروتز تا زمانی که برای بهبود عملکرد پروتز استفاده شوند، ایمن هستند. اگر پروتز دندان به خوبی تنظیم است و چسب فقط برای ایجاد ثبات اضافه استفاده می‌شود، هیچ عارضه منفی وجود ندارد. در صورتی که از چسب ­ها برای پر کردن حفره­ های ناشی از عدم تنظیم صحیح پروتز، بیش از حد مجاز استفاده شود، می­توانند برای بافت نرم و سخت زیرین مضر باشند. گاهی اوقات، این موارد می­تواند منجر به التهاب بافت‌های نرم شود. علاوه بر این، به دلیل حرکت آن بر روی بافت نرم و استخوان زیرین، یک پروتز دندان نامناسب می­تواند باعث از بین رفتن استخوان شود.