اکثر مردم در مورد سرطان قسمتهای مختلف بدن مثل ریه ها، سینه ها یا کبد اطلاعاتی دارند. اما در مورد تومورهای سرطانی پوشش داخلی دهان یا سرطان دهان، اطلاعات چندانی ندارند. شما با شناخت علل و علائم اولیه سرطان دهان، میتوانید نحوه پیشگیری و درمان این بیماری خطرناک را بیاموزید. مهمترین نکته این است که اغلب اوقات با تشخیص به موقع سرطان دهان، درمان کامل آن امکانپذیر است. به طور کلی سرطان در پزشکی، به معنی رشد غیرقابل کنترل سلولهای اندامها یا بافتها است به طوریکه این سلولها به بافتهای اطراف خود حمله میکنند و به آنها آسیب میرسانند.
سرطان دهان
سرطان دهان که به عنوان اورال کنسر هم شناخته میشود، معمولاً به صورت یک توده یا زخم در دهان ظاهر میشود و از بین نمیرود. این سرطان ممکن است در بخشهای مختلف دهان ایجاد شود:
سرطان دهان به ندرت در غدد تولیدکننده بزاق، لوزههای پشت دهان، سینوسها یا حلق (گلو) ظاهر میشود. درصورتیکه سرطان دهان به موقع تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد، میتواند زندگی شما را تهدید کند. اما اگر زود تشخیص داده شود، شانس درمان بیماری زیاد است به طوریکه هرگز عود نمیکند.
سرطان دهان جز ششمین سرطان شایع جهان است. افراد بالای 40 سال بیشتر در معرض ابتلا به این نوع سرطان هستند. با این حال، مطالعات اخیر نشان داده است که افراد جوانتر هم به این بیماری مبتلا میشوند. به احتمال زیاد عفونت HPV یکی از عوامل اصلی بروز این سرطان در بین افراد جوان است. مردان بیشتر از زنان به این نوع سرطان مبتلا میشوند؛ زیرا مردان نسبت به زنان تمایل بیشتری به مصرف الکل دارند.
تنباکو و مصرف الکل از عوامل اصلی بروز سرطان دهان هستند. زیرا این دو ماده حاوی مواد شیمیایی هستند که میتوانند به DNA سلولها آسیب برسانند و منجر به سرطان شوند.
HPV میتواند باعث رشد غیرطبیعی بافتهای آلوده شود و عامل اصلی سرطان دهانه رحم است. تحقیقات اخیر نشان میدهند که به زودی این ویروس مانند سیگار و الکل، تبدیل به یکی از عوامل اصلی سرطان دهان میشود.
معمولاً تمام انواع سرطانها بر اساس نوع سلولی که بیماری از آن میشود، طبقهبندی میشوند. بر همین اساس پنج نوع سرطان دهان وجود دارد:
سرطان دهان در تمام بخشهای دهان بروز میکند. تشخیص زودهنگام این بیماری در درمان کامل آن تأثیر دارد. اگر یکی از علائم یا تمام علائم ارائه شده در این بخش، بیش از دو هفته ادامه یافت، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات، این سرطان به صورت یک زخم بدون درد در دهان ظاهر شود که به طور طبیعی بهبود نمییابد. علاوه بر این ممکن است توده یا تورمی باشد که از بین نمیرود و یا لکه های سفید یا قرمز داخل دهان باشند به سرطان تبدیل میشوند.
شایعترین علائم سرطان دهان عبارتند از:
برای تشخیص سرطان دهان در مراحل اولیه، حتماً باید به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. در واقع غربالگری سرطان دهان، معاینه منظم دهان توسط دندانپزشک است. معمولاً دندانپزشک در طول غربالگری، به دنبال زخم یا بافت تغییر رنگ یافته در داخل دهان شما است. همچنین او علائم و نشانههای ذکر شده در بخش بالا را بررسی کرده و ناحیه گردن و فک و سطح بالا و پایین زبان شما را معاینه میکند. اگر دندانپزشک در بخشی از دهان علائم غیرعادی مشاهده کرد، احتمالاً توصیه میکند از آن ناحیه بیوپسی انجام شود. بیوپسی یک نمونه کوچک از سلولهای خارج شده از یکی از بخشهای بدن است که با بررسی در زیر میکروسکوپ مشخص میشود سرطانی هستند یا خیر.
اگر نتیجه بیوپسی مثبت باشد، لازم است آزمایشات بیشتری برای تصمیمگیری در مورد روند درمان انجام شود. این آزمایشات احتمالاً شامل آزمایشهای سلامت عمومی بدن، آزمایش خون و اسکن هستند.
یکی از فناوریهای جدید غربالگری سرطان دهان ول اسکوپ (VELscope ) نام دارد. این فناوری یک سیستم کاملاً جدید برای غربالگری این نوع سرطان است که در آن از نور پرتودار استفاده میشود تا دندانپزشک ناهنجاریهایی را که با چشم غیرمسلح مشخص یا قابل مشاهده نیستند، ببیند. ویزی لایت (ViziLite) یکی دیگر از ابزارهای غربالگری بدون درد برای تشخیص تغییرات کوچک در دهان شما است. غربالگری باید هر شش ماه یکبار انجام شود. اکثر پزشکان این کار را در طول معاینات دندانپزشکی انجام میدهند.
پیشگیری از سرطان دهان و تشخیص زودهنگام آن، از مؤثرترین راههای مقابله با این بیماری هستند. شما برای پیشگیری از این نوع سرطان یا اطمینان از عدم بازگشت آن پس از درمان کامل، میتوانید کارهای زیادی را انجام دهید:
یکی دیگر از نکات مهم این است که اگر در دهان خود تغییرات غیرطبیعی مشاهده کردید و در عرض دو هفته بهبود نیافت، فوراً به پزشک مراجعه کنید. همانطور که ذکر کردیم، غربالگری سرطان دهان باید هر شش ماه یکبار انجام شود.
اگر سرطان دهان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، احتمال درمان کامل آن بسیار زیاد است. بنابراین به محض هرگونه تغییر در دهان خود، باید فوراً به دندانپزشک یا پزشک خود مراجعه کنید.
در طول این مقاله، چند بار ذکر کردیم که تشخیص زودهنگام سرطان دهان اهمیت زیادی دارد. اگر این سرطان زود تشخیص داده شود، جراحی نسبتاً کوچکی انجام میشود. بنابراین، نتیجه این کار هم از نظر زیبایی و هم از نظر درمانی بسیار بهتر خواهد بود.
سرطان دهان از دو طریق گسترش مییابد:
اگر سرطان دهان به قسمتهای دیگر بدن گسترش یابد، به عنوان سرطان متاستاتیک شناخته میشود. سرطان در این مرحله میتواند به اندامهای حیاتی بدن مانند ریه ها، کبد یا پانکراس سرایت پیدا کند. این نوع سرطانها زندگی افراد بیمار را تهدید میکنند و اغلب اوقات درمان آنها در این مرحله بسیار دشوار است. بنابراین، تشخیص و درمان زودهنگام سرطان دهان، قبل از اینکه به مرحله انتشار در سراسر بدن برسد، اهمیت زیادی دارد.
این بیماری مانند بسیاری از سرطانهای دیگر قابل درمان است. برای درمان این بیماری سه گزینه اصلی وجود دارد:
اکثر اوقات، این درمانها باهم ترکیب میشوند. یعنی از جراحی برای برداشتن تومور سرطانی و پس از آن رادیوتراپی و یا شیمیدرمانی برای نابود کردن سلولهای سرطانی باقی مانده استفاده میشود. پزشکان هنگام درمان سرطان دهان، علاوه بر برداشتن بافتهای سرطانی باید به دو موضوع مهم دیگر توجه کنند:
یک رویکرد درمانی جدید توسط شرکت Tempus (شرکتی که بر تحقیقات درمان سرطان مبتنی بر فناوری تمرکز دارد)، ارائه شده است. یکی از اهداف اصلی این رویکرد جدید، تجزیه و تحلیل داده های DNA و RNA برای شناسایی نوع تومور بیمار در سطح مولکولی و پیدا کردن گزینه های درمانی اختصاصی برای هر فرد است. خوشبختانه به دلیل پیشرفتها در جراحی، رادیوتراپی، دارو و فناوریهای مرتبط، احتمال درمان کامل این نوع سرطان افزایش یافته است. علاوه بر این، اگر سرطان دهان به موقع تشخیص داده شود، اغلب اوقات 90 درصد بیماران فقط با کمک جراحی به طور کامل درمان میشوند.