پلاک دندان و جرم دندان یکی از همان لغات معمولی است که به احتمال زیاد هر دفعه که برای چکاپ دندان به دندانپزشک مراجعه میکنید، آن را میشنوید. اگر برای مدت طولانی بهداشت دهان و دندان را رعایت نکرده باشید، دندانپزشک میگوید که روی دندان های شما پلاک ایجاد شده است؛ او به شما در مورد شستشوی اصولی دندان ها با مسواک و نخ دندان توضیحاتی خواهد داد.

با اینکه اغلب افرادی که برای مدت طولانی بهداشت دهان و دندان را رعایت نکرده اند، با حساس شدن دندان هایشان پلاک را شناسایی میکنند اما به احتمال زیاد شما نمیدانید که پلاک دندان دقیقا چیست و چگونه میتوان آن را کاملا از بین برد. در حقیقت پلاک یکی از بدترین دشمن های دندان است که باعث ایجاد چندین بیماری دهان و دندان میشود؛ اگر بهداشت دهان و دندان به درستی رعایت نشود، سلامت جسمی شما تحت تاثیر قرار میگیرد.

پلاک دندانی چیست؟

احتمالا شما با احساس پلاک دندانی کاملا آشنا هستید. اگر قبل از مسواک زدن یا بعد از خوردن یک وعده ی غذایی زبان خود را روی دندان های خود قرار دهید و یک بافت عجیب روی سطح دندان خود احساس کنید، باید بدانید که این بافت همان پلاک دندانی است.

پلاک – که به پلاک دندانی، پلاک میکروبی و یا پلاک بیوفیلم هم معروف است – یک بافت چسبنده روی سطح دندان میباشد. این بیوفیلم نرم که گاهی بی رنگ و گاهی زرد است از ترکیب بزاق دهان، غذا، مایعات موجود در دهان و همچنین رسوبات میکروبی ایجاد میشود. هر کدام از این رسوب ها، از میلیون ها باکتری ایجاد میشوند و از قندهای ساده ی باقی مانده از وعده های غذایی تغذیه میکنند. به طور کلی، این پلاک ها بین 4 تا 12 ساعت پس از مسواک زدن روی دندان تجمع میکنند و معمولا هم بین دندان ها و در امتداد خط لثه ایجاد میشوند.

پلاک دندان چگونه ایجاد میشود؟

پلاک های دندانی دائما در حال ساخته شدن هستند، زیرا بزاق، غذا و مایعات موجود در دهان یک محیط مناسب برای رشد باکتری ایجاد میکنند. میزان ساخت پلاک به دو عامل اصلی بستگی دارد: رژیم غذایی و بهداشت.

برخی غذاها باعث ایجاد پلاک میشوند. اغلب این غذاها حاوی کربوهیدرات و قند ساده هستند. زمانی که بزاق دهان کربوهیدرات را میشکند، باکتری های موجود در پلاک از قندهای ساده ی تولید شده در این فرایند استفاده میکنند. برخی از غذاهای پر کربوهیدرات شامل شیرینی و نوشابه هستند، اگرچه میوه ها، شیر و نان نیز حاوی قندهایی هستند که میتوانند به رشد باکتری کمک کنند.

اگر شما بهداشت دهان و دندان را به درستی رعایت نکنید، رشد این پلاک ها بیشتر میشود. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن مداوم به کنترل ایجاد پلاک و جلوگیری از تجمع باکتری ها کمک میکند.

چرا پلاک دندانی مهم است؟

با اینکه پلاک دندان از مواد طبیعی ایجاد میشود، اما نمیتوان گفت که این پلاک برای دندان ها ضرری ندارد. زمانی که باکتری ها تجمع میکنند و از قند مواد غذایی مصرفی شما تغذیه میکنند، باعث ایجاد اسید مضر شده و این اسید را وارد پلاک دندان میکنند. اگر اسید را با مسواک و نخ دندان از بین نبرید، این اسید موجود در پلاک باعث ایجاد مشکلات دهان و دندان و سلامت عمومی شما میشود.

برخی مشکلاتی که از پلاک ناشی میشوند شامل موارد زیر هستند:

• تخریب مینای دندان: اگر اسید روی سطح دندان های شما بماند، به مرور زمان میتواند باعث خرابی مینای دندان شود. هنگامی که مینای دندان در یک نقطه ی خاص از بین برود، این دندان در برابر مشکلات بعدی نیز آسیب پذیر میشود و در نهایت ممکن است منجر به پوسیدگی دندان شود.
• پوسیدگی دندان: اگر مینای دندان از بین برود، اسید موجود در پلاک میتواند به دندان نفوذ کند و در نتیجه یک سوراخ – یا حفره – روی سطح دندان ایجاد کند.
• تغییر رنگ دندان: اگر میخواهید دندان های زیبا و براق داشته باشید، باید از بین بردن پلاک را در اولویت روزانه ی خود قرار دهید. پلاک ها اغلب زرد رنگ هستند اما جرم دندان(تارتار) میتواند زرد یا قهوه ای باشد. تجمع هر یک از این مواد باعث میشود دندان های شما به طور مزمن کثیف به نظر برسند.
• بوی بد دهان: باکتری ها و باقیمانده ی غذای موجود در پلاک میتوانند باعث ایجاد بوی بد دهان نیز بشوند، مخصوصا اگر مدت زیادی از زمان ایجاد پلاک گذشته باشد.
• ایجاد جرم: اگر شما روزانه مسواک نزنید و نخ دندان نکشید، پلاک روی دندان میتواند سفت شود و تشکیل سنگ – یا جرم دندان – که یک ماده ی پر منفذ و زبر است، بدهد. جرم بیشتر در امتداد خط لثه ایجاد میشود و تمیز کردن دندان ها از پلاک را سخت تر میکند و منجر به ایجاد تارتار بیشتر در طول زمان میشود. به علاوه، از بین بردن جرم دندان کار مشکلی است و بیماران خودشان قادر به از بین بردن آن نیستند – بر خلاف پلاک، از بین بردن جرم به کمک دندانپزشک و یا متخصص بهداشت دهان و دندان نیاز دارد. اگر به جرم دندان اجازه ی رشد داده شود، میتواند روی لثه ها تاثیر منفی بگذارد و باعث ابتلا به بیماری های لثه شود.
• التهاب لثه: بیماری های لثه معمولا به دلیل تجمع تارتار به وجود می آیند؛ این تارتار خود در صورت اجازه ی تجمع و سخت شدن پلاک ایجاد میشود. اگر جرم در زیر لثه جمع شود، میتواند باعث فاصله گرفتن لثه از دندان و همچنین منجر به بیماری زودرس لثه، به نام التهاب لثه شود. علائم التهاب لثه شامل لثه های قرمز، متورم و همچنین خونریزی هنگام مسواک زدن هستند. التهاب لثه قابل درمان است و در اکثر موارد با از بین بردن جرم دندانی بهبود می یابد.

• بیماری های پریودنتال: اگر التهاب لثه درمان نشود میتواند به بیماری های پیشرفته ی لثه مانند بیماری های پریودنتال تبدیل شود. اگر بیماری های پریودنتال درمان نشوند میتوانند به مشکلات جدی تر مانند از بین رفتن بافت لثه و یا حتی استخوان های فک منتهی شوند. اگر بیمار استخوان های نگهدارنده ی دندان ها را از دست بدهد، افتادن دندان هایش نیز محتمل خواهند بود.
• بیماری های عمومی: باکتری های موجود در پلاک دقیقا مانند هر نوع باکتری دیگری به سیستم ایمنی بدن شما حمله میکنند. این حملات مکرر باعث بیش فعالی سیستم ایمنی بدن شما شده و منجر به التهاب و خستگی غیر عادی میشوند. با گذشت زمان، این مشکل میتواند به پیری زودرس، بیماری های سیستمیک و سایر مشکلات در بدن منتهی شود. برخی مطالعات، باکتری های موجود در بیماری های لثه را به بیماری قلبی مرتبط میدانند.

شما میتوانید با رعایت اصولی بهداشت دهان و دندان و چکاپ منظم، از این مشکلات جلوگیری کنید.

از کجا بفهمم پلاک دندانی دارم؟

اگر برای مدت طولانی بهداشت دهان و دندان را رعایت نکرده باشید، زمانی که با زبان سطح دندان ها را لمس میکنید متوجه بافتی روی سطح دندان ها میشوید. اگر از نزدیک به دندان ها نگاه کنید احتمالا متوجه یک بافت رسوبی ضخیم در امتداد خط لثه خواهید شد. تمامی اینها پلاک دندانی هستند.

اگر به طور مداوم مسواک بزنید، پلاک ها بی رنگ میشوند و تشخیص آنها سخت میشود. اگر میخواهید شخصا از وجود پلاک ها مطلع شوید، میتوانید یک قرص نشان دهنده ی پلاک از داروخانه بخرید یا دهان خود را با چند قطره رنگ غذا در آب بشویید – هر دو گزینه به طور موقت پلاک روی دندان های شما را لکه دار میکنند، بنابراین میتوانید آن را با سهولت بیشتری مشاهده کنید. اینگونه متوجه میشوید که بهداشت دهان و دندان را چقدر اصولی رعایت کرده اید و باید به چه مناطقی از دهان بیشتر توجه کنید. نگران رنگ دندان ها نباشید، این رنگ با شستشوی دندان ها از بین میرود.

از کجا بفهمم جرم دندان دارم؟

اگر به پلاک های دندانی بی توجهی کنید، مواد معدنی موجود در بزاق دهان باعث سخت شدن پلاک ها و ایجاد جرم دندان(تارتار) میشوند. جرم و یا سنگ دندانی، پس از 24 تا 72 ساعت از ایجاد پلاک دندانی ایجاد میشود؛ البته که زمان متوسط برای ایجاد تارتار 48 ساعت پس از ایجاد پلاک است.

تقریبا 68 درصد از بزرگسالان روی دندان های خود جرم دارند، پس اگر شما برای مدت طولانی بهداشت دهان و دندان را رعایت نکرده باشید، مطمئن باشید که جرم دندانی دارید. دیگر عوامل ایجاد جرم براکت دندانی، خشکی دهان، دندان های نامرتب، سیگار کشیدن و بالا رفتن سن هستند.

بهترین روش شناسایی جرم دندانی کشیدن نخ دندان و یا خلال دندان در امتداد خط لثه است. اگر در نزدیکی خط لثه متوجه ناهمواری شدید، میتوانید به وجود تارتار مشکوک شوید. همچنین ممکن است متوجه تغییر رنگ مداوم در خط لثه یا زیر آن شوید زیرا جرم دندان نسبت به پلاک رنگ تیره تری دارد و اغلب میتواند زرد یا قهوه ای به نظر برسد. اگر متوجه تجمع تارتار شدید، بهتر است برای از بین بردن آن از دندانپزشک خود وقت بگیرید.

چگونه با پلاک دندان مبارزه کنیم؟

از بین بردن پلاک آسان است اما نیاز به تداوم انجام چندین کار دارد. از آنجا که به طور مداوم در دهان پلاک تجمع میکند، اجرایی کردن یک روتین روزمره کاملا ضروری است. در ادامه چندین نکته برای از بین بردن پلاک ها ارائه شده اند:

• روزی دو بار مسواک بزنید: روزانه دو بار مسواک زدن باعث پاک شدن پلاک از سطح دندان شده و از پوسیدگی جلوگیری میکند. میتوانید از مسواک های معمولی و در صورت نیاز از  مسواک های برقی استفاده کنید. در هر دو مورد، از دستورالعمل ارائه شده توسط انجمن دندان امریکا (ADA) پیروی کنید. سپس روزانه دو بار و به مدت دو دقیقه دهان خود را به دهانشویه ی ضد پلاک بشویید.
• روزی یک بار نخ دندان بکشید: غذا به آسانی میان دندان ها گیر میکند و باعث رشد پلاک میشود؛ این غذا با مسواک پاک نمیشود زیرا مسواک نمیتواند به تمامی بخش های بین دندانی دسترسی پیدا کند. در حقیقت مسواک فقط میتواند 40 درصد از پلاک را پاک کند. برای مبارزه با پلاک و جلوگیری از ایجاد جرم دندان باید روش صحیح نخ دندان کشیدن را یاد بگیرید و نخ دندان را جزو روتین خود قرار دهید.
• دهانشویه مصرف کنید: از آنجا که ماهیت پلاک چسبنده است، تنها با مصرف دهانشویه از بین نمیرود؛ برای از بین بردن آن باید مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. با این وجود، دهانشویه ابزاری قدرتمند برای جلوگیری از ایجاد پلاک و بیماری های لثه است. سعی کنید یک دهانشویه ی ضد پلاک و جرم دندان پیدا کنید و اینگونه از رشد مجدد پلاک جلوگیری کند و مواد غذایی در طول روز به سرعت به پلاک تبدیل نمیشوند.
• برای چکاپ نزد دندانپزشک بروید: دندانپزشک و متخصص بهداشت دهان و دندان تنها اشخاصی هستند که میتوانند تارتار را به طور کامل از سطح دندان پاک کنند و میتوانند به شما بگویند که آیا شما بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت میکنید و یا خیر. بهتر است هر شش ماه نزد دندانپزشک بروید و هر یک سال یکبار هم جرم گیری و آزمایشات سلامت دهان و دندان انجام دهید.

با این روش ها میتوانند از رشد پلاک و تبدیل آن به جرم دندان(تارتار) و ابتلا به بیماری های لثه جلوگیری کنید.

اگر میزان پلاک و جرم دندان های شما به قدری زیاد است که علائم التهاب لثه دارید، نگران نباشید. میتوانید  با مراجعه به دندانپزشک برای جرم گیری، رعایت اصولی بهداشت دهان و دندان، مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و دهانشویه ی ضد عفونی کننده، ورم لثه را از بین ببرید. برای اطلاعات بیشتر خواندن مقاله زیر توصیه میشود.

روش های خانگی درمان پلاک دندان

چگونه از ایجاد پلاک دندان جلوگیری کنیم؟

جلوگیری از ایجاد پلاک و جرم دندان به رعایت اصولی بهداشت دهان و دندان و چکاپ منظم مرتبط است، اما راه های دیگری هم برای مبارزه با پلاک وجود دارند. برخی روش های جلوگیری از ایجاد پلاک در ادامه ارائه شده اند:

• استفاده از سیلانت دندانی: سیلانت ها شیار پوش های باریک و پلاستیکی هستند که روی سطح دندان قرار میگیرند و از شکستگی و ایجاد حفره جلوگیری میکنند. این سیلانت ها طول عمر دندان را افزایش میدهند و از تاثیرگذاری پلاک و تارتار روی دندان جلوگیری میکنند. فقط افراد حرفه ای میتوانند سیلانت ها را روی دندان بگذارند؛ به همچنین در مورد تناسب این مورد با دندان های خود با دندانپزشک مشورت کنید.
• پیروی از یک رژیم غذایی مناسب: از آنجا که باکتری های موجود در پلاک از قندهای ساده شکلات ها و کربوهیدرات تغذیه میکنند، پیروی از یک رژیم غذایی مناسب میتواند در مبارزه با پلاک بسیار مفید باشد. رژیم غذایی حاوی سبزیجات زیاد و کربوهیدرات نشاسته ای و قندهای محدود میتواند مقدار غذایی را که باکتری به راحتی میتواند استفاده کند، کاهش دهد و رشد پلاک را کمتر کند. اگرچه یک رژیم متعادل نیاز به یک برنامه بهداشتی بهداشت دهان و دندان را برطرف نمیکند، اما میتواند به جلوگیری از تجمع سریع پلاک و جرم کمک کند.
• سیگار نکشید: مطالعات نشان داده است که افرادی که سیگار میکشند یا از سایر مشتقات توتون و تنباکو استفاده میکنند، بیشتر در معرض ابتلا به پلاک و تارتار هستند. اگر سیگاری هستید، به این دلیل هم که شده باید سیگار را ترک کنید.

• بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید: با اینکه این جمله را چندین بار تکرار کرده ایم اما باز هم تکرار میکنیم زیرا این مورد اساسی ترین روش جلوگیری از ایجاد پلاک و به همچنین پاک کردن آن است؛ رعایت اصولی بهداشت دهان و دندان یعنی مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و مصرف دهانشویه ی ضد عفونی کننده مهم ترین عوامل هستند. بهتر است هر شش ماه یک بار برای چکاپ، جرم گیری و از بین بردن پلاک و جرم دندان نزد دندانپزشک بروید.

میتوانید با ترکیب این روش ها و با کاهش دادن تجمع باکتری ها مانع ایجاد پلاک شوید و احتمال ابتلا به بیماری های لثه را کاهش دهید. صرف نظر از اینکه چند روش از این روش ها را دنبال میکنید، مراجعه و صحبت منظم با دندانپزشک بخش عمده ای از حفظ لبخند سالم است. اگر به دنبال مطب دندانپزشکی هستید که مراقبت از بیمار را اولویت اصلی خود قرار دهد، با ما تماس بگیرید.

از پزشکان ما وقت مشاوره بگیرید

اگر پلاک ها روی دندان های شما تجمع کرده اند و یا نگران وجود جرم دندان(تارتار) بر روی دندان های خود هستید، ما می توانیم به شما کمک کنیم. کلینیک ما خدمات جرم گیری با کیفیتی را ارائه میدهد که میتواند به شما در دستیابی به لبخندی سالم و زیبا کمک کند. ما با سالها تجربه در مراقبت از بیمار، میتوانیم به خوبی از شما و خانواده ی شما مراقبت کنیم. همین امروز با ما تماس بگیرید.

what-is-plaque