از کجا بفهمیم دهانمان بوی بد میدهد؟ آیا راهی برای فهمیدن بوی بد دهان توسط خودم وجود دارد؟ آیا دستگاهی برای تشخیص بوی نامطبوع دهان وجود دارد؟ باید بگوییم بله دستگاه های مثل هالیمتر برای اینکار هستند اما با روشهایی ساده تر که در ادامه ذکر میکنیم امکان تشخیص بوی بد دهان توسط خود فرد نیز وجود دارد.

وقتی که ناخواسته با دهان بد بو در اجتماعات ظاهر می شوید و یک دوست شجاع یا بدتر، شریک زندگی شما، کسی که عاشقش هستید، نفس بد بو شما را یادآوری می کند، این می تواند خجالت آور باشد. بدتر این است که دوست یا همسر شما از ترس اینکه شما را ناراحت کند اصلا این مشکل را به شما نگوید.

چرا نمی‌توانیم بوی دهان خود تا تشخیص دهیم؟

این واقعیت وجود دارد که در بیشتر مواقع ما متوجه بوی بد دهان خود نیستیم. اما چرا؟ چندین نظر در این مورد وجود دارد که به بررسی آنها میپردازیم:

• چون شخص به بوی بد نفسش عادت می‌کند پس نمیتواند آنرا بفهمد. شاید توجه کرده باشید، هر خانه‌ای بوی خاصی دارد که برای افراد آن خانه عادی می‌شود و فقط وقتی از مسافرت چند روزه باز می‌گرند قادر به درک این بو خواهند بود.
• بوی دهان در هنگام صحبت کردن با نفس کشیدن متفاوت است، هنگام صحبت قسمت‌های انتهایی و پشت دهان به فعالیت در می‌آیند و آن جایی است که بوهای زننده از آن منشاء می‌گیرند.
• این نظریه ناتوانی ما از درک بوی بد دهانمان را به شکل‌گیری سیستم بویایی و بینی ارتباط می‌دهد. بر اساس این نظریه حس بویایی در تشخیص بوهایی که به بینی وارد می‌شود برای افزایش بقا به صورت انتخابی عمل می‌کند. در‌واقع ذهن آموخته که بوهایی که ناشی از میکروب‌های بدن خود فرد است را بی خطر تشخیص داده و احساس زننده‌ای از آن‌ها ایجاد نکند؛ اما در عوض نسبت به بوی بد دهان دیگران حساس بوده و با ایجاد احساس بد از آن‌ها دوری می‌کند.

چگونه متوجه بوی بد دهان خود شویم؟

خوشبختانه، چندین آزمایش ساده وجود دارد که می توانید روی تنفس خودتان انجام دهید و تشخیص دهید که بوی دهانتان چگونه است. این روشها ممکن است دقیقاً به شما نگویند که بوی دهان شما از نظر دیگران چگونه است، اما می توانند به خوبی شما را راهنمایی کنند. پس از آموزش نحوه تشخیص، راهکارهایی نیز برای رفع بوی بد دهان ارائه خواهیم کرد.

بوییدن بزاق دهان

۱- قسمت داخلی مچ خود را لیس بزنید.

5  تا 10 ثانیه صبر کنید تا بزاق خشک شود. سعی کنید این کار را با احتیاط انجام دهید، هنگامی که تنها هستید و در یک مکان عمومی نیستید. در غیر این صورت ممکن است باعث جلب توجه دیگران شوید. البته، شما باید بلافاصله بعد از مسواک زدن، استفاده از دهانشویه، یا خوردن چیزی که طعم نعنایی دارد، از انجام این آزمایش خودداری کنید. زیرا دهانی که به تازگی تمیز شده باشد، ممکن است نتایج نادرستی به شما بدهد.

۲- داخل مچ دستی را که در آن بزاق خشک شده است، بو کنید.

بویی که استشمام می کنید کمابیش همان بویی است که از دهان شما بیرون می آید. اگر این بو ناخوشايند است، شايد نياز باشد تا به ارتقاء سطح بهداشت دهان و دندان، و سلامت كلي خود فکر کنید. اگر بوی خاصی استشمام نمی کنید، احتمالاً نفس شما خیلی بدبو نیست، اما ممکن است لازم باشد آزمایش دیگری انجام دهید تا مطمئن شوید.

توجه داشته باشید که این روش، در درجه اول بزاق را از قسمت قدامی یا نوک زبان شما بیرون میکشد، که معمولا از قسمت های پشتی زبان تمیزتر است. بنابراین، استشمام بوی دهان از روی آزمایش مچ دست تنها می تواند به شما بگوید که خوشبو ترین بخش دهان شما چگونه است. بد بو ترین قسمت دهان در عقب آن، یعنی نزدیک به گلو قرار گرفته است.

• بعد از انجام آزمایش فوق، می توانید با شستن مچ دست، بزاق را از روی آن پاک کنید. اما در صورتی که به آب یا مواد ضدعفونی کننده دسترسی ندارید، نگران نباشید، زیرا بوی موجود پس از خشک شدن پوست سریعا از بین می رود.
• اگر مشکل مربوط به بوی بد دهان شما نسبتاً جزئی است، ممکن است این آزمایش نتواند آن را به خوبی نشان دهد. اگر هنوز نگران هستید، سعی کنید از یک روش خودآزمایی دیگر استفاده کنید و بوی دهان خودتان را برای بار دوم چک کنید.

بویی که پس از خشک شدن بزاق مچ دست به مشام شما می رسد، تا حد زیادی بیانگر بوی دهان شماست.

۳- بوییدن ترشحات مربوط به عقب زبان

انگشت سبابه یا یک قطعه گاز نخی را تا ته در دهان خود وارد کنید و روی سطح زبان خود در قسمت عقب دهان بکشید. البته آنقدر عمیق نروید که باعث تحریک واکنش عق (gag reflex) شود و شما را وادار به عق زدن کند. در صورتی که باکتری های مولد بوی بد دهان در آنجا مخفی شده باشند، روی انگشت یا گاز نخی منتقل می شوند. برای اینکه متوجه شوید بوی قسمت عقبی دهان شما چگونه است، انگشت یا گاز نخی خود را بو کنید.

• این روش ممکن است بوی بد دهان را دقیق تر از روش لیس زدن مچ دست نشان دهد. بوی بد دهان یا هالیتوز  مزمن ناشی از باکتری هایی است که بر روی زبان و بین دندان های شما ایجاد می شود، و بیشتر این باکتری ها در نزدیکی عقب دهان جمع می شوند. نوک زبان شما نسبتاً تمیزتر است. هم به دلیل غوطه ور شدن بیشتر در بزاق دهان، و هم به دلیل اینکه احتمالا ممکن است شما قسمت جلویی دهان خود را نسبت به پشت آن بیشتر تمیز می کنید.
• سعی کنید با غرغره کردن دهانشویه ضد باکتریایی، قسمت های جلویی و پشتی دهان خود را بشویید تا باکتری ها در پشت زبانتان مخفی نشوند. استفاده منظم از دهانشویه، مانع از تجمع باکتری های مولد بوی بد دهان در ته گلو می شوند. هنگام مسواک زدن، حتماً دورترین دندانهای عقبی خود را هم مسواک بزنید، و بعلاوه، مسواک کشیدن روی زبان و لثه را فراموش نکنید.

بوییدن مستقیم هوای بازدم از طریق آزمایش تنفس

۱- دهان و بینی خود را با هر دو دست خود بپوشانید.

دو دست خود را به شکل یک فنجان درآورید، به نحوی که هوایی که از دهان شما بیرون می آید، راه دیگری برای خروج نداشته باشد مگر اینکه وارد بینی شود. اکنون به آرامی هوای بازدم را از دهان خود خارج کنید. سپس سریعاً عمل دم را توسط بینی انجام دهید و هوا را از این طریق وارد ریه کنید. اگر آزمایش را خوب اجرا کرده باشید و راههای خروجی هوا بجز بینی را بسته باشید، می توانید بوی دهان خودتان را تشخیص دهید. اما در بهترین حالت هم، هوا به سرعت از لابلای انگشتان شما فرار می کند، و تشخیص دقیق هالیتوز را مشکل می کند. با این حال، می توان گفت که این روش یکی از صحیح ترین روش ها برای بررسی بوی بد دهان در فضاهای عمومی است.

آزمایش تنفس را به جای استفاده از دست ها می توان با لیوان یا ظروف مناسب دیگر نیز انجام داد.

۲- در یک لیوان یا ظرف پلاستیکی تمیز تنفس کنید.

ابتدا نفس عمیق بکشید و سپس فنجان را طوری نگه دارید که هم بینی شما و هم دهان شما را با حداقل تهویه بپوشاند تا بتوانید به جواب دقیق نزدیک شوید. از دهان خود هوای بازدم را خارج کنید، آرام آرام فنجان را با نفس گرم خود پر کنید. سپس به سرعت و به طور عمیق هوای دم را وارد بینی خود کنید. قاعدتا باید بتوانید بوی نفس خود را تشخیص دهید.

• این شیوه ممکن است کمی دقیق تر از آزمایش قبلی باشد که در آن فقط دست های خود را در اطراف بینی و دهان خود می گذاشتید. اما صحت آن به شدت بستگی به این دارد که تا چه اندازه بتوانید لیوان را محکم در اطراف دهان خود قرار دهید، که هوای تنفسی شما را بگیرد و مانع از فرار آن شود.
• می توانید این کار را غیر از لیوان با هر ظرف دیگری که تنفس شما را در مدار بین بینی و دهان برقرار کند، امتحان کنید. مثلا یک کاغذ کوچک یا یک کیسه پلاستیکی، یک ماسک جراحی مناسب یا هر نوع ماسک صورت که هوا را نگه می دارد.
• قبل از تنفس مجدد داخل لیوان، یا استفاده از آن برای هر کار دیگر، یا برگرداندن آن به جای خود، لیوان را با آب و شوینده بشویید.

۳- یک مطالعه دقیق داشته باشید.

بعد از اینکه دندانهای خود را مسواک زده اید، با دهانشویه شستشو داده اید، یا بعد از خوردن نعنا یا چیزی که طعم نعنایی دارد، از انجام این آزمایش خودداری کنید. این موارد ممکن است باعث شوند بوی نفس شما بهتر شود، اما این بو آن چیزی نخواهد بود که در بیشتر مواقع از دهان شما خارج می شود. سعی کنید بوی نفس خود را در مواقع مختلف، درست بعد از مسواک زدن، و در میانه روز، هنگامی که به احتمال زیاد با افراد متعددی روبرو می شوید، بو کنید تا این تفاوت را بهتر درک کنید. به خاطر داشته باشید که ممکن است نفس شما بعد از خوردن یک غذای ادویه دار بوی بدی بدهد.

پرسیدن از سایرین

۱- پرسش در مورد بوی دهان از افراد قابل اعتماد

می توانید از یک دوست قابل اعتماد یا یکی ار اعضای خانواده بپرسید که آیا نفس شما بوی بدی می دهد یا خیر. شما می توانید خودتان بوی نفستان را آزمایش کنید، اما نمی توانید بطور قاطع بگویید که دیگران نیز دقیقا همان بو را استشمام می کنند. مسلما بهترین راه برای اطمینان یافتن از این موضوع، پا گذاشتن روی غرور و سؤال کردن است: “صادق باشید. آیا نفس من بوی بدی می دهد؟”

شخصی را انتخاب کنید که مورد اعتماد شماست، شخصی که به مردم نمی گوید، و به شما صادقانه پاسخ می دهد. از یک دوست نزدیک بپرسید که می دانید در مورد شما قضاوت نخواهد کرد. از پرسیدن از  فردی که شما خیلی دوستش دارید اما او نسبت به شما بی توجه است و اهمیتی به شما نمی دهد (crush)، یا شریک عشقی خود اجتناب کنید، زیرا ممکن است بوی بد دهان شما جدی باشد. از درخواست از غریبه ها خودداری کنید، مگر اینکه احساس جسارت خاصی داشته باشید.

• ممکن است این کار در ابتدا برایتان شرم آور به نظر برسد، اما خیالتان را راحت می کند. بهتر است واقعیت را از یک دوست نزدیک بشنوید تا، از سایرین.

۲- ظرافت به خرج دهید

مواظب باشید تا کار را به درستی انجام دهید. بطور رک توی صورت کسی نفس نکشید و بگویید “نفس من چه بویی می دهد؟” موضوع را با ظرافت مطرح کنید و همیشه قبل از انجام دادن، سوال کنید. اگر زمان زیادی را در تماس نزدیک با شخص مورد نظر می گذرانید، ممکن است او قبلاً متوجه بوی بد دهان شما شده باشد. در این صورت، ممکن است به یکی از دو روش مودبانه زیر از وی سوال کنید:

• بگویید: “من نگران هستم که ممکن است نفس من بوی بدی بدهد، اما واقعاً مطمئن نیستم. آیا شما چیزی را متوجه شده اید؟”
• یا بگویید: “این ممکن است عجیب به نظر برسد، اما آیا نفس من بوی بدی دارد؟ من امشب دارم با دوستم به سینما می روم و ترجیح می دهم همین الان متوجه مسئله شوم تا بتوانم برای آن فکری بکنم، به جای اینکه منتظر او باشم تا متوجه شود.”

مبارزه با بوی بد دهان

۱- مشخص کنید که آیا نفس شما فقط صبح ها بد بوست یا دچار هالیتوز مزمن هستید.

نفس خود را در صبح، بعد از ظهر و عصر، قبل و بعد از مسواک زدن، بررسی کنید تا بدانید که مشکل چقدر پایدار است. اگر بدانید که علت بوی بد دهان چیست، بهتر می توانید برای رفع آن قدم بردارید.

• بوی بد دهان در صبح هنگام طبیعی است. می توانید بلافاصله پس از بیدار شدن، آن را با مسواک زدن، نخ دندان و شستشو با دهانشویه برطرف کنید.
• هالیتوز یک عفونت باکتریایی جدی است، اما با این حال، هم رایج و هم قابل درمان است. برای مقابله با آن، شما باید دهان خود را تمیز نگه دارید و باکتری هایی را که باعث بوی بد دهان می شوند مدیریت کنید.
• شایعترین دلایل بوی بد دهان، حفره های دندانی، بیماری لثه، بهداشت ضعیف دهان و دندان، مشکلات دستگاه گوارش و بار دهان است (پوشش سفید یا زرد رنگی که گاهی روی زبان را می پوشاتد و معمولا دلیل آن التهاب است). اگر نمی توانید خودتان علت را پیدا کنید، دندانپزشک شما می تواند به شما بگوید که چه چیزی باعث بوی بد دهان شما می شود.
• اگر کسی به شما گفت که نفس شما بوی خیلی خوبی نمی دهد، خجالت نکشید. به عنوان یک انتقاد سازنده به آن فکر کنید.

۲- بهداشت دندان را خوب رعایت کنید.  

دندان های خود را با دقت بیشتری مسواک بزنید، با دهانشویه ضد باکتری غرغره کنید، بین دندان های خود نخ دندان بکشید تا باکتری ها در آنجا پنهان نشوند، و پلاک تشکیل نشود. آب زیاد بنوشید و برای تازه کردن نفس صبحگاهی، مقداری آب خنک را در دهان خود بچرخانید.

• مسواک زدن قبل از خواب بسیار اهمیت دارد. می توانید یک دور اضافی هم با جوش شیرین مسواک بزنید تا میزان اسیدیته دهان کاهش یابد و باکتری هایی که باعث بوی بد دهان می شوند، مجال رشد پیدا نکنند.
• از اسکرابر زبان (موجود در بسیاری از داروخانه ها) برای از بین بردن باقیمانده غذاها در بین جوانه های چشایی و چین خوردگی های زبان استفاده کنید. اگر اسکرابر زبان ندارید، می توانید از مسواک خود برای مسواک زدن سطح زبان هم استفاده کنید.
• هر دو یا سه ماه یک بار مسواک خود را تعویض کنید. برس مسواک در اثر مرور زمان اثر خود را از دست می دهد و همچنین، ممکن است باعث تجمع باکتری ها شود. بعد از بیماری هم مسواک خود را تعویض کنید تا به مکانی برای مخفی شدن باکتری ها تبدیل نشود.

۳- غذاهایی بخورید که باعث تقویت بوی نفس می شود و از مصرف آنهایی که بوی بد دهان را ایجاد می کنند، اجتناب کنید.

مواد غذایی مانند سیب، زنجبیل، دانه رازیانه، انواع توت ها، سبزیجات، خربزه، دارچین و چای سبز باعث تقویت نفس می شوند. سعی کنید برخی از این موارد را در رژیم غذایی خود بگنجانید. در عین حال، سعی کنید از خوردن غذاهایی که باعث بوی بد دهان می شوند، خودداری کنید یا آنها را محدود کنید. معروف ترین مواد غذایی که باعث بوی بد دهان می شوند عبارتند از پیاز، سیر، قهوه، آبجو، شکر و پنیر.

• غذاهای فرآوری شده سرشار از قند مانند کوکی ها، شیرینی ها و آب نباتها هم می توانند در ایجاد بوی بد دهان نقش داشته باشند.

۴- در مورد سلامتی دستگاه گوارش با پزشک خود صحبت کنید.

مشکلات دستگاه گوارش می توانند مقصر اصلی بوی بد دهان باشند. ممکن است شما یک بیماری مانند بیماری زخم معده، عفونت اچ _ پیلوری (H-Pylori) یا ریفلاکس داشته باشید. پزشک می تواند به معالجه همه این مشکلات کمک کند و راهکارهایی برای حفظ سلامت دستگاه گوارش شما ارائه دهد.

۵- مجاری بینی خود را سالم نگه دارید.

آلرژی ها، عفونت های سینوسی و ترشحات پشت حلقی بینی همگی می توانند باعث بوی بد دهان شوند، بنابراین باید تمام تلاش خود را برای پیشگیری و درمان این مشکلات بنمایید. همه قسمت های بینی خود را تمیز نگه دارید و قبل از تشدید آلرژی ها، آنها را مدیریت کنید.

• استفاده از نتی پات (neti pot) می تواند به شستشوی مخاط بینی شما کمک کند.
• نوشیدن آب گرم به همراه لیمو، استفاده از قطره های نمکی بینی و مصرف ویتامین C می تواند به کاهش چرک و عفونت در بینی کمک کند.
• هنگام مصرف ویتامین C، توصیه های موجود در برچسب بسته بندی آن را دنبال کنید. بزرگسالان نباید بیش از 2000 میلی گرم ویتامین C در روز مصرف کنند.

۶- از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید.

علاوه بر تاثیر خوردن غذاهای مناسب در خوشبو شدن دهان، پیروی از یک رژیم غذایی سالم می تواند بوی بد دهان را در نطفه خفه کند. توصیه می شود که مصرف غذاهای فرآوری شده، گوشت قرمز و پنیرها را کاهش دهید و بر روی خوردن غذاهای سرشار از فیبر مانند جو دوسر، تخم کتان و کلم تمرکز کنید.

• شما همچنین باید غذاهای حاوی پروبیوتیک ها را در رژیم غذایی خود قرار دهید. غذاهایی مانند کفیر شیرین نشده، کیمچی (kimchi) و ماست ساده. به جای آن می توانید یک مکمل پروبیوتیک نیز مصرف کنید.

۷- بوی بد دهان را خنثی کنید.

قبل از ورود به موقعیتهای حساس اجتماعی آدامس های طعم دار بجوید، نفس خود را با عطر نعنا تازه کنید یا از نوارهای تنفسی لیسترین (Listerine strips) استفاده کنید. البته، ممکن است شما مایل باشید که نهایتا، ریشه های مشکل خود را درمان کرده و بوی بد دهان را از بین ببرید، اما هیچ ضرری ندارد که در همین لحظه هم بطور موقت، نفس خود را خوشبو کنید. آدامس را با خود داشته باشید تا بتوانید در مواقع اضطراری از آن استفاده کنید.

• مشتی از میخک، دانه رازیانه یا آنیسون را بجوید. خصوصیات ضد عفونی کننده این قبیل دانه ها به مبارزه با باکتری های ایجاد کننده هالیتوز کمک می کند.
• قسمتی از یک لیمو ترش یا پرتقال را برای بهتر شدن طعم دهان بجوید (ابتدا پوست را خوب بشویید). اسید سیتریک، غدد بزاقی را تحریک می کند و با بوی بد دهان مبارزه می کند.
• یک جوانه تازه جعفری، ریحان، نعنا یا گشنیز را بجوید. کلروفیل موجود در این گیاهان سبز بوی بد دهان را خنثی می کند.

۸- از مصرف دخانیات خودداری کنید.

اگر تا کنون به دلیل دیگری برای کنار گذاشتن سیگار نیاز داشتید، اینجا یک دلیل ساده وجود دارد: سیگار کشیدن به بوی بد دهان کمک می کند. تنباکوی موجود در سیگار می تواند دهان را خشک کند، و باعث شود بوی بد دهان حتی بعد از مسواک زدن دندان هم باقی بماند.

۹- با دندانپزشک یا پزشک خود در مورد مشکل صحبت کنید.

برای کمک به حفظ بهداشت دهان و دندان به طور مرتب به دندانپزشک خود مراجعه کنید. اگر دچار هالیتوز هستید، دندانپزشک کمک می کند بتوانید مشکلات احتمالی دندان مانند حفره، بیماری لثه و با زبان باردار را بررسی و رد کنید.

• اگر دندانپزشک شما معتقد است که مشکل هالیتوز در شما ناشی از یک منبع سیستمیک (داخلی) مانند عفونت است، ممکن است شما را به پزشک خانواده یا یک متخصص ارجاع دهد.