Last Updated on نوامبر 20, 2025 by دکتر سیده مریم حاکم زاده

اگر به فکر بهتر شدن سلامت دهان و دندان باشید، معمولا کنار مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، استفاده از دهانشویه هم مطرح می‌شود و بعضی‌ها حتی می‌گویند بعدش یک جور آرامش عجیب پیدا می‌کنند. دهانشویه معمولا برای تازه کردن نفس شناخته می‌شود اما، خب، فواید بیشتری هم دارد؛ مثلا کمک می‌کند احتمال پوسیدگی کمتر شود، میزان پلاک پایین بیاد و التهاب لثه هم تا حدی آرام شود. البته جای مسواک و نخ دندان رو اصلا نمی‌گیرد ولی می‌تواند به قسمت‌هایی از دهان برسد که مسواک یا جا می‌ندازد یا حقیقتا وقت کافی صرفش نمی‌کنیم.

دستور مسواک زدن و دهانشویه

ترتیب مراقبت‌ها هم موضوع مهمی است، و گاهی حتی کمی گیج‌ کننده. مثلا اگر بلافاصله بعد از مسواک از دهانشویه استفاده کنید، اثر فلوراید خمیر دندان کم می‌شود و نتیجه، خب، چندان مطلوب نیست. برای همین بهتر است دهانشویه را قبل از مسواک یا زمانی دیگر از روز استفاده کنید. بعضی مواد در محصولات دندانپزشکی مثل هیدروکسید کلسیم یا هیدروکسید آلومینیوم، ممکنه اثر دهانشویه را کاهش بدهند. اگر خمیر دندان شما این ترکیبات رو داشته باشد، بهتر است پس از مسواک و شست‌ وشوی کامل دهان با آب، از دهانشویه کمک بگیرید، چون در غیر این صورت تاثیرش کمتر می‌شود یا درست عمل نمی‌کند.

بهترین ترتیب مراقبت دهانی به صورت زیر است:

• ابتدا نخ دندان بکشید.
• سپس دهانشویه استفاده کنید.
• بعد مسواک بزنید.
• اضافات خمیر دندان را بیرون بریزید ولی تا ۳۰ دقیقه دهان را نشویید تا فلوراید روی دندان بماند.

البته متخصص دندانپزشکی ممکن است بسته به شرایط شما، ترتیب دیگری را بهتر بداند و این کاملا طبیعی‌ست.

مدت زمان و تعداد دفعات استفاده از دهانشویه

استفاده از دهانشویه معمولا یک تا دو بار در روز توصیه می‌شود، مگر اینکه پزشک یا خودِ محصول چیزی متفاوت گفته باشد و خب بهتر است همان را دنبال کنید. زیاده‌ روی هم واقعا توصیه نمی‌شود چون دهانشویه‌های آنتی‌باکتریال فقط باکتری‌های مضر را حذف نمی‌کنند، گاهی باکتری‌های مفید را هم از بین می‌برند و این باعث می‌شود تعادل میکروبی دهان یک‌ جورهایی به‌ هم بخورد. اگر دهانشویه دارویی مصرف می‌کنید، بهتر است دقیقا طبق نسخه عمل کنید، چون بعضی‌ها فکر می‌کنن «اگر دوبار بزنم بهتر میشه» که معمولا اینطور نیست و حتی نتیجه برعکس می‌دهد.

دهانشویه‌های الکلی ممکنه باعث خشکی یا حتی سوزش و آسیب جزئی به بافت‌های دهان بشوند، مخصوصا اگر جایی از دهانتون زخم یا جراحت کوچک داشته باشد. برای همین محصولات فاقد الکل معمولا انتخاب امن‌ تری هستن و افراد حساس هم کمتر اذیت می‌شوند. محصولات حاوی فلوراید هم اغلب گزینه خوبی به شمار می‌آیند و به تقویت دندان کمک می‌کنند، هرچند در بعضی افراد تأثیرش کمتر یا بیشتر دیده می‌شود و این کاملا طبیعیه.

برای استفاده صحیح از دهان‌ شویه:

1. مقدار تعیین‌ شده روی محصول را داخل پیمانه بریزید، معمولاً خیلی بیشتر از چیزی که فکر می‌کنید لازم نیست.
2. حدود ۳۰ ثانیه در دهان بچرخانید و کمی هم قرقره کنید (قورت ندید، چون بعضی افراد اشتباهی می‌ بلعند).
3. بیرون بریزید و اگر طعمش موند، ایرادی ندارد.
4. اگر دهانشویه فلوراید دارد، حداقل ۳۰ دقیقه چیزی نخورید و ننوشید، چون اثرش نصف می‌شود یا حتی کمتر.

نخ دندان کشیدن

برای صحیح نخ دندان کشیدن:

1. تکه‌ ای نخ به اندازه فاصله دست تا شانه جدا کنید، تقریبا اندازه استاندارد همین است.
2. حدود ۲ سانتی‌ متر نخ تمیز میان دستان خود نگه دارید و باقی را دور انگشت اشاره و انگشت وسطی بپیچید (گاهی افراد اشتباه دور انگشت کوچک می‌پیچن).
3. نخ را آرام بین دو دندان ببرید، نه خیلی محکم که لثه خون بیاد.
4. نخ را به شکل حرف C دور هر دندان قرار دهید و به آرامی تا زیر خط لثه حرکت بدهید.
5. سطح هر دندان را دو تا سه بار از پایین به بالا تمیز کنید، عجله نکنید.
6. دو طرف همه دندان‌ها حتی دندان‌های انتهایی یعنی آسیا را هم نخ بکشید، خیلی‌ها اینارو جا می‌ندازن.
7. وقتی نخ کثیف یا ساییده شد، از بخش تمیز نخ استفاده کنید.
8. در پایان نخ را گلوله کنید و در سطل زباله بیندازید (توی توالت نندازید چون واقعا گیر می‌کنه).

مسواک زدن

برای مسواک زدن اصولی:

1. مسواک را با زاویه حدود ۴۵ درجه نسبت به دندان‌ها بگیرید و موها باید محل اتصال لثه و دندان را پوشش بدهد.
2. حرکت دایره‌ای و آرام انجام دهید و فشار زیاد وارد نکنید، چون فشار زیاد باعث تحلیل لثه می‌شود و بعد دردسر درست می‌کند.
3. حدود ۲ تا ۳ دقیقه همه سطوح هر دندان یعنی روی، بیرون و داخل را تمیز کنید.
4. هر بار الگوی مسواک‌زدن را کمی تغییر بدهید تا هیچ بخشی جا نماند.
5. زبان را هم با مسواک یا برس مخصوص تمیز کنید، چون بوی بد دهان گاهی از همین قسمت می‌آید.
6. بعد از مسواک فقط خمیر دندان اضافی را بیرون بریزید و تا ۳۰ دقیقه دهان را نشویید.
7. بعد از خوردن خوراکی‌های اسیدی مثل آب پرتقال، حدود ۳۰ دقیقه صبر کنید و بعد مسواک بزنید تا به مینای دندان آسیب نرسد.
8. مسواک را هر سه ماه یک بار یا زود تر اگر موهایش خراب شد عوض کنید، چون مسواک فرسوده تقریبا کار خاصی انجام نمی‌دهد.

دهانشویه چه کمکی به بهبود بیماری‌ها می‌کند؟

انواع دهانشویه

• آرایشی: فقط برای مدت کوتاه نفس را خوشبو می‌کند و خاصیت درمانی ندارد، هرچند بعضی افراد فکر می‌کنن «همین بسه» ولی نه، کافی نیست.
• درمانی: حاوی مواد فعال که باکتری‌ها را کم می‌کند و به رفع پلاک، پوسیدگی و التهاب لثه کمک می‌کند. بعضی از این‌ها دارویی هستن و نسخه لازم دارن، اما خیلی‌ها بدون نسخه هم موجودند و راحت پیدا میشوند.

برای انتخاب دهانشویه مناسب، برچسب و ترکیبات را یک بار با حوصله بخوانید، حتی اگر عجله دارید. دنبال تاییدیه انجمن دندانپزشکی هم باشید، چون معمولا خیال آدم رو راحت‌ تر می‌کنه.

مواد فعال و غیرفعال رایج در دهانشویه‌ها:

• الکل (بعضی محصولات بدون الکل هستن، چون الکل ممکنه دهان رو خشک یا تحریک کنه)
• کلرید ستیل‌پریدینیوم
• کلرهگزیدین
• اسانس‌های روغنی مثل اکالیپتول، منتول، تیمول، متیل سالیسیلات
• مواد طعم‌ دهنده و رنگ‌دهنده
• فلوراید
• پراکسید
• بی‌حس‌کننده‌های موضعی مثل لیدوکائین، بنزوکائین، بوتامین، تتراکائین هیدروکلراید، دایکلونین هیدروکلراید یا فنول
• زایلیتول (نسبتا جدیدتر و کمتر رایج، اما بعضی‌ها بخاطر طعمش دوستش دارن)

این مواد برای همه مناسب نیستند و می‌تونن عوارضی ایجاد کنند، مثل خشکی دهان یا حتی حساسیت خفیف. قبل از اینکه دهانشویه را وارد روتین روزانه‌تون کنید، بهتره با دندانپزشک مشورت کنید، مخصوصا اگر سابقه مشکلات دهانی دارید.

خلاصه

دهانشویه در کنار مسواک و نخ دندان به سلامت دهان کمک می‌کند. بر اساس نوع فرمولاسیون، دهانشویه می‌تواند به رفع مشکلاتی مانند بوی بد دهان، التهاب لثه ، پلاک و پوسیدگی دندان کمک کند. اما باید جدا از برنامه مسواک‌ زدن استفاده شود و حتما دستور محصول و توصیه دندانپزشک را رعایت کنید. مصرف دهانشویه مناسب همه افراد، علی الخصوص کودکان زیر ۶ سال نیست. برای انتخاب محصول مناسب، یکبار با دندانپزشک خود صحبت کنید تا خیالتان راحت‌ تر باشد.