همه افرادی که به دندانپزشک مراجعه کرده‌اند در طول روند درمان از دندان های خود عکسبرداری کرده اند. البته در برخی موارد این عکسبرداری بخشی از روند معاینه ی دندان ها بوده و در موارد دیگر برای کمک به تشخیص مشکل می باشد. پس، عکسبرداری دندان با اشعه ایکس دندان(dental x-rays) دقیقاً برای چه هدفی انجام شده و چرا به عنوان یک ابزار پیشگیری و تشخیصی مهم برای دندانپزشکان می باشد؟

اشعه ایکس دندان انواع مختلفی داشته که هر یک برای هدف متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند. در اینجا پرکاربردترین اشعه ایکس دندان را معرفی کرده و اطلاعاتی که دندانپزشک با مشاهده هر یک از آنها بدست می آورد را ذکر می کنیم.

عکسبرداری با اشعه ایکس چگونه انجام می شود؟

• برای گرفتن عکس با اشعه ایکس شما باید در حالت عمودی روی صندلی بنشینید.
• تکنسین دندانپزشکی یک پیش بند سربی روی سینه شما قرار داده و تیروئید بند را برای محافظت در برابر اشعه ایکس، دور گردن شما می بندد.
• سپس حسگر یا ورق فیلم اشعه ایکس برای عکسبرداری در دهان شما قرار می گیرد.

اغلب بیماران در زمان عکسبرداری از دندان با اشعه ایکس، هیچ مشکلی ندارند. البته اندازه و محل قرارگیری سنسور عکسبرداری بر راحتی یا ناراحتی شما تاثیرگذار خواهد بود. اندازه دهان شما نیز می تواند بر ناراحتی شما در زمان عکسبرداری تاثیر بگذارد. زیرا اگر دهان کوچکی داشته باشید، قرار دادن سنسور در دهان شما با کمی چالش همراه است. لازم به ذکر است که عکسبرداری با اشعه ایکس هرگز دردناک نبوده و فقط ممکن است کمی ناخوشایند باشد.

 اگر در زمان باز نگهداشتن دهان دچار تهوع می شوید، از قبل به تکنسین دندانپزشکی خود اطلاع دهید. آنها می توانند برای جلوگیری از تهوع دندانپزشکی در زمان عکسبرداری کارهایی انجام دهند. کودکان هم ممکن است در زمان عکسبرداری دچار تهوع شده و با اشعه ایکس دندان مشکل داشته باشند.

 عکسبرداری اشعه ایکس از طریق گزیدن فیلم عکس

بایت وینگ ها (عکسبرداری که از طریق قرار دادن فیلم در بین دندان ها و فشردن فیلم با دندان ها گرفته می شود) معمولا هر سال (یا طبق توصیه دندانپزشک) انجام شده تا بتوان به کمک آن پوسیدگی بین دندان ها را تشخیص داده و همچنین سطح استخوانی که دندان ها را در خود جای داده است، بررسی نمود.

عکسبرداری پری اپیکال

این نوع عکسبرداری که با عنوان PA شناخته می شود، شامل یک تصویربرداری کامل از بالای دندان (تاج) تا نوک ریشه می باشد. این نوع عکسبرداری اشعه ایکس معمولاً زمانی که یک دندان دارای علائم خاصی مانند عفونت یا پوسیدگی بوده و یا برای بررسی درمانِ انجام شده روی دندان، مورد استفاده قرار می گیرد. دندانپزشک به کمک این نوع عکسبرداری می‌تواند وجود آبسه، ناهنجاری در ساختار استخوان و یا پوسیدگی عمیق در دندان را تشخیص دهد.

اشعه ایکس اکلوزال

این نوع عکسبرداری با اشعه ایکس کاملا تخصصی بوده و مانند دیگر روش ها به طور معمول مورد استفاده قرار نمی گیرد. اما می تواند اطلاعات بسیار ارزشمندی را از وضعیت دندان ها ارائه دهد. معمولا از این نوع عکسبرداری برای بررسی سقف یا کف دهان و تشخیص مواردی مانند دندان ‌های اضافی، دندان ‌های نهفته، ناهنجاری ‌ها، مشکلات فک و رشد هرگونه چیز سخت مانند تومور استفاده می کنند.

 اشعه ایکس پانوراما

این نوع عکسبرداری هر 3 تا 5 سال یک بار انجام می شود (این بستگی به توصیه دندانپزشک دارد). البته این نوع عکسبرداری می تواند توسط ارتودنتیست برای آماده سازی بریس ها و یا توسط جراح دندان برای بررسی پیش از جراحی، مانند کشیدن دندان عقل، انجام شود.

 پرتونگاری کامپیوتری دندان با پرتو مخروطی

در پرتونگاری کامپیوتری دندان با پرتو مخروطی (که به آن اشعه ایکس سه بعدی نیز گفته می شود) یک سیستم تصویربرداری در اطراف سر فرد چرخیده و از دندان ها عکسبرداری می کند. این سیستم برای تصویربرداری، از خود پرتوی مخروطی شکل ساطع می کند. همین امر باعث ایجاد یک تصویر سه بعدی از دندان ها، دهان، گردن، فک و سایر ساختارهای مجاور می شود.

این روش عکسبرداری می تواند برای اهداف مختلفی در دندانپزشکی مورد استفاده قرار گیرد، اما در این روش، بیمار بیشتر از تصویربرداری معمولی اشعه ایکس، در معرض تابش است. سازمان غذا و دارو (FDA) در مورد استفاده از این روش عکسبرداری با اشعه ایکس برای افراد زیر 21 سال، که بیشتر در معرض خطر ناشی از تشعشع هستند، راهنمایی هایی دارد.

 اشعه ایکس دیجیتال در مقابل اشعه ایکس ساده

دستگاه اشعه ایکس دیجیتال به دلیل استفاده آسان، کارایی بیشتر و از همه مهم تر، کاهش میزان تابش مورد نیاز و مورد استفاده، جایگزین خوبی برای اشعه ایکس ساده سنتی است. اشعه ایکس دیجیتال با یک حسگر تخصصی عکسبرداری را انجام داده و تصویر را مستقیماً به کامپیوتر می فرستد. در این حالت دندانپزشک می تواند بلافاصله تصویر را مشاهده کند. در عکسبرداری با اشعه ایکس ساده، اگر تصویر خیلی روشن یا خیلی تاریک باشد، باید عکسبرداری دوباره انجام شود. با استفاده از اشعه ایکس دیجیتال، می توانید تنظیمات لازم را برای اشعه ایکس روی کامپیوتر انجام دهید تا خواندن تصویر آسان تر شود. همچنین در اشعه ایکس دیجیتال، دندانپزشک می تواند روی مناطق خاصی از تصویر زوم کرده و تصویر را بزرگتر کند.

 نگرانی ها در مورد تشعشعات

دستورالعمل ها و مقرراتی در مورد عکسبرداری با اشعه ایکس وجود دارد تا با رعایت آنها بتوان میزان قرار گرفتن در معرض تشعشعات را به حداقل رساند. اغلب ایالت ها پروتکل های بسیار سخت گیرانه ای در مورد این نوع عکسبرداری داشته و همچنین برای محافظت از امنیت عمومی بازرسی هایی را انجام می دهند. البته هرچند همه باید تلاش کنیم قرار گرفتن در معرض این نوع تشعشعات را به حداقل برسانیم. اما باید بدانیم که تجهیزاتی که در عکسبرداری اشعه ایکس دندان استفاده می شوند، نسبتاً ایمن بوده و از اشعه بسیار کمی استفاده می کنند( البته این در صورتی است که به درستی استفاده شده و تکنسین ها تمام دستورالعمل های توصیه شده را رعایت کنند).

بارداری و عکسبرداری اشعه ایکس دندان

تحقیقات علمی در رابطه با ایمنی اشعه ایکس دندان در دوران بارداری متفاوت است. اما انجمن دندانپزشکی آمریکا و کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا اظهار داشته اند که اشعه ایکس در دوران بارداری بی خطر بوده و تاخیر در ترمیم مشکلات دندان می تواند در طولانی مدت، مشکلات پیچیده تری را به دنبال داشته باشد. هر دو مؤسسه توصیه می‌کنند که زنان باردار در زمان انجام رادیوگرافی (اشعه ایکس) از پیش بند محافظ روی گلو و شکم خود استفاده کنند.

 بیمه برای عکسبرداری اشعه ایکس

بیشتر طرح های بیمه دندانپزشکی، رادیوگرافی معمولی دندانپزشکی را همراه با معاینه های معمول دندانپزشکی پوشش می دهند. با این حال، هر طرح دندانپزشکی با دیگری متفاوت است. بنابراین باید در مورد جزئیات طرح بیمه خود با ارائه‌دهنده بیمه و یا نماینده منابع انسانی مشورت کنید.

 فرکانس توصیه شده برای اشعه ایکس دندان

سازمان غذا و دارو و انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) برای انجام اشعه ایکس دندان در طول یک ویزیت معمول دندانپزشکی، دستورالعمل های زیر را تنظیم کرده اند:

• برای کودکی که پوسیدگی بالینی و یا خطر پوسیدگی ندارد، عکسبرداری بایت وینگ خلفی هر 1-2 سال توصیه می‌شود.
• هر فرد بالغی که پوسیدگی آشکار نداشته و یا خطر افزایش پوسیدگی دندان او را تهدید نمی کند. باید هر 2-3 سال یک بار عکسبرداری بایت وینگ خلفی انجام دهد.
• برای کودکی که پوسیدگی بالینی آشکار داشته یا در معرض افزایش خطر پوسیدگی دندان است. عکسبرداری بایت وینگ خلفی هر 6 تا 12 ماه مجاز می باشد.
• بزرگسالانی که خطر پوسیدگی دندان، پوسیدگی بالینی آشکار و بیماری عمومی دندان آنها را تهدید کرده و یا سابقه درمان مشکلات دندانی دارند. آنها می توانند هر 6 تا 18 ماه یک بار عکسبرداری بایت وینگ خلفی را انجام دهند.