گره زبانی یا چسبندگی فرنولوم زبان (انکیلوگلوسیا)عارضه ای است که عملکرد زبان نوزاد را دچار محدودیت می‌سازد. برخی از نوزادان در قفل کردن دهان خود به سینه ی مادر و دریافت شیر کافی با مشکل روبرو هستند. کمک گرفتن از یک مشاور شیردهی می‌تواند شما را در اصلاح پوزیشن و بهبود فرآیند شیردهی یاری دهد. نوزادان دچار گره زبانی نیاز به اصلاح نحوه‌ی شیردهی توسط مادر دارند تا بتوانند زبان خود را بهتر حرکت دهند.

آنچه باید بدانید:

• گره زبانی معمولا در نوزادان پسر بیش از دختر به‌چشم می‌خورد.
• گره زبانی تنها دلیل دشواری در فرآیند شیردهی نیست.
• عمل جراحی معمولا منجر به بهبود انکیلوگلوسیا نمی‌شود.
• گره زبانی موجب تاخیر در حرف زدن کودک نمی‌شود، اما می‌تواند بر طرز بیان کودک اثرگذار باشد و مشکلاتی را در خصوص ادای اصوات و تلفظ کلمات ایجاد کند.
• تشخیص درست انکیلوگلوسیا امروزه بیش از پیش است.

گره زبانی چیست؟

گره زبانی(tongue-tie)، یا انکیلوگلوسیا (ankyloglossia) به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن زبان نوزاد آنطور که باید حرکت نمیکند و دلیل آن این است که یک نوار پوستی باعث چسبیدن زیر زبان نوزاد به کف دهان می‌شود. این نوار پوستی که با نام پرده زیرزبانی شناخته می‌شود در تمام نوزادان به‌ چشم می‌خورد و معمولا نیز بی ضرر است. اما اگر این نوار پوستی بیش از حد ضخیم یا کوتاه باشد باعث محدودسازی حرکت و کارکرد درست زبان نوزاد می‌شود. در صورت بروز این اتفاق نوزاد دچار عارضه ی انکیلوگلوسیا می‌شود که به‌‌ طور عمومی با نام گره زبانی شناخته می‌شود.

چسبندگی فرنوم زبا گاهی اوقات منجر به بروز دشواری در فرآیند شیردهی می‌گردد. نوزادان دچار این عارضه ممکن است در قفل کردن دهان به سینه‌ی مادر یا مکیدن شیر با مشکل روبرو باشند. این می‌تواند باعث شود که مواد مغذی کافی به بدن نوزاد نرسد. این عارضه همچنین ممکن است باعث ایجاد درد یا ناراحتی در سینه‌ی مادر شود و او احساس کند که نیاز دارد شیردهی را متوقف کند.

اگر اینها برایتان آشناست تسلیم نشوید. اغلب اوقات کمک گرفتن از یک مشاور شیردهی می‌تواند با اصلاح پوزیشن شیردهی شما را در غلبه بر این چالش یاری دهد. اما اگر این متدها کافی نبودند، یک درمان سریع و بی‌خطر وجود دارد با نام فرنکتومی که می‌تواند مشکل را حل کند. این درمان عبارت است از بریدن پرده زیرزبانی که پس از آن زبان کودک قادر خواهد بود به درستی حرکت کند.

مشاوران شیردهی و متخصصان اطفال به شما در یافتن بهترین راه حل ممکن یاری می‌ رسانند تا هم شما و هم کودکتان بتوانید احساس بهتری داشته باشید.

شیوع چسبندگی فرنولوم زبان چقدر است؟

بر طبق اعلام آکادمی پزشکان اطفال آمریکا، بین 1 تا 11 درصد نوزادان واجد نشانه‌های انکیلوگلوسیا هستند. این عارضه در نوزادان پسر بیش از دخترها به‌ چشم می‌خورد.

علل و نشانه‌ها

نشانه‌های گره زبانی چیست؟

نشانه‌های انکیلوگلوسیا در نوزادان عبارت است از:

• ناتوانی در قفل کردن زبان به سینه‌ی مادر: این بدان معنی است که نوزاد شما قادر نیست زبان خود را به سینه قفل کند یا هنگام تلاش برای این کار گریه می‌کند یا فشار بیجا به سینه وارد می‌کند.
• ناتوانی در مکیدن شیر از سینه‌ی مادر: این مساله باعث اختلال در رشد وزن نوزاد می‌شود و معمولا از طریق کم شنیده شدن صدای قورت دادن شیر می‌توان به آن پی برد.

برای مادران شیرده نیز ممکن است عارضه‌هایی رخ دهد که نشانه‌ی وجود گره زبانی در نوزاد هستند، از قبیل:

• ایجاد ترک و زخم در نوک سینه.
• احساس درد در هنگام شیردهی.
• کم بودن شیر مادر.

در نظر داشته باشید که پزشکان این نشانه‌ها را غیرویژه می‌نامند. به این معنی که آنها صرفا مختص به گره زبانی نیستند و می‌توانند به دلایل متنوع دیگری نیز رخ دهند. به همین دلیل لازم است که برای مدیریت صحیح فرآیند شیردهی حتما به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. آنها به شما کمک خواهند کرد تا علت اصلی این نشانه‌ها را پیدا کنید (چه انکیلوگلوسیا باشد چه عارضه‌ی دیگری) و راه حلی برای درمان آن به شما پیشنهاد خواهند داد.

ظاهر گره زبانی چگونه است؟

ظاهر زبان نوزاد شما ممکن است قلبی شکل باشد یا شکاف‌هایی در آن به‌چشم بخورد. پرده زیر زبانی باعث اتصال نواحی اطراف نوک زبان به یکدیگر می‌شود و حرکت زبان نوزاد را با مشکل مواجه می‌سازد. در بعضی از موارد نیز گره زبانی به سختی قابل رویت است. پزشکان از طریق چکاپ‌های پس از تولد سعی می‌کنند به‌دنبال نشانه‌های این عارضه در نوزاد بگردند.

علت بروز انکیلوگلوسیا چیست؟

گره زبانی یک عارضه‌ی مادرزادی است و کودک شما با آن متولد می‌شود. محققان دقیقا از اینکه چه چیز باعث ایجاد این عارضه در نوزاد می‌شود اطمینان ندارند اما احتمالا علل ژنتیکی باعث بروز آن می‌گردد. برخی از محققان معتقدند که علت این عارضه وجود سندرم X شکننده در والدین یا اجداد نوزاد است.

معاینه و تشخیص

تشخیص انکیلوگلوسیا چگونه صورت می‌گیرد؟

متخصصان اطفال معمولا مدت کوتاهی پس از تولد نوزاد متوجه گره زبانی در او می‌شوند. آنها در همکاری با مشاوران شیردهی می‌توانند دریابند که آیا آناتومی زبان نوزاد منجر به بروز مشکل در فرآیند شیردهی خواهد شد یا خیر.

صرف اینکه یک نوزاد پرده زیرزبانی ضخیم‌ تر یا کوتاه‌ تر از حد معمول داشته باشد به این معنی نیست که او دچار گره زبانی است یا نیاز به درمان خاصی دارد. پزشکان این عارضه را تنها برای نوزادانی مطرح می‌دانند که دچار نقص جدی در ناحیه‌ی پرده زیرزبانی هستند و عملکرد زبان آنها با مشکل روبرو است.

پزشکان برای تشخیص اینکه یک نوزاد دچار گره زبانی هست یا نه اقدامات زیر را صورت می‌دهند:

• پرسش از تاریخچه‌ی شیردهی مادر: این شامل تمامی تجربیات گذشته‌ی مادر در شیردهی به سایر فرزندانش می‌شود. اگر نوزاد شما دچار گره زبانی باشد شما قاعدتا باید متوجه تفاوت شیردهی به او با سایر فرزندان خود شده باشید. پزشک همچنین از شما خواهد پرسید که هر چه مدت یک بار به نوزاد خود شیر می‌دهید و هربار شیردهی چقدر طول می‌کشد.
• پرسش از اینکه در هنگام شیردهی چه احساسی دارید: اگر شیردهی اغلب برای شما با ناراحتی همراه است پزشک شما باید از این موضوع مطلع گردد. این البته لزوما به این معنی نیست که نوزاد شما دچار گره زبانی است. علل زیادی هستند که می‌توانند منجر به ایجاد درد یا دشواری حین فرآیند شیردهی شوند. اما ابراز هرگونه ناراحتی که شما در هنگام شیردهی احساس می‌کنید می‌تواند به پزشک در جهت تشخیص درست یاری برساند.
• مرور سوابق پزشکی نوزاد: فاکتورهای مختلف زیادی هستند که می‌توانند بر توانایی نوزاد در مکیدن شیر اثرگذار باشند. از جمله‌ی این عوامل می‌توان به اختلالات نورولوژیکال، عارضه‌های قلبی، یا وجود انسداد در بینی و شیارهای تنفسی اشاره کرد. درمان گره زبانی برای رفع مشکلات شیردهی کافی نخواهد بود اگر نوزاد شما از وجود یکی دیگر از این فاکتورها نیز رنج ببرد.
• انجام معاینه‌ی فیزیکی روی نوزاد: در بخشی از این معاینه، پزشک به‌‌طور دقیق به بررسی زبان نوزاد و تمام نواحی درون دهان او می‌پردازد. هدف از این معاینه بررسی نشانه‌های گره زبانی یا سایر عارضه‌ها در نوزاد است.
• مشاهده‌ی مستقیم فرآیند شیردهی: یک مشاور شیردهی با مشاهده‌ی مستقیم شما حین شیر دادن به نوزادتان به بررسی پوزیشن شیردهی، شیوه‌ی نگه داشتن نوزاد حین این عمل، و نحوه‌ی مکیدن شیر توسط نوزاد می‌پردازد. در برخی از موارد، صرف اصلاح پوزیشن شیردهی کافی است تا تمام دشواری‌ها از بین برود، حتی اگر نوزاد دچار گره زبانی باشد.

چه آزمایشاتی جهت تشخیص گره زبانی باید صورت گیرد؟

نوزاد شما به هیچ آزمایش خاصی نیاز ندارد. پزشکان از چندین سیستم و ابزار ارزیابی بهره می‌برند تا بررسی کنند که زبان نوزاد تا چه اندازه در دهان او به‌خوبی حرکت می‌کند. اما آنها اطلاعات لازم را تنها با مشاهده‌ی زبان نوزاد و معاینه‌ی پرده زیرزبانی به‌دست می‌آورند.

این معاینات به پزشک کمک می‌کند تا متوجه ظاهر و عملکرد زبان نوزاد شود. این اطلاعات می‌توانند به پزشک در جهت رسیدن به تشخیص درست یاری برسانند.

مدیریت و درمان

درمان گره زبانی چیست؟

پزشکان از طرق زیر اقدام به درمان گره زبانی می‌کنند:

• کمک به مادر در جهت اصلاح پوزیشن شیردهی: این می‌تواند به بسیاری از نوزادان دچار گره زبانی کمک کند که به‌راحتی و بدون مشکل شیر کافی را دریافت کنند. مشاوران شیردهی شما را در تمامی گام‌های این مسیر حمایت می‌کنند و یاریگر شما در اصلاح پروسه ی شیردهی خواهند بود.
• جراحی فرنوم(فرنکتومی): این شامل بریدن پرده زیرزبانی نوزاد است تا زبان او بتواند آزادانه‌تر حرکت کند. جراحی فرنوم به دو روش سنتی و جراحی فرنولوم با لیزر انجام میشود.

آیا نوزاد من به عمل جراحی برای درمان گره زبانی نیازمند است؟

بسیاری از نوزادان دچار گره زبانی به عمل جراحی احتیاجی ندارند. و اگر نوزاد شما نیازمند اقدام پزشکی باشد، این اقدام به معنی انجام یک عمل جراحی اساسی نیست. در حقیقت پزشکان در پاره‌ای از موارد تنها اقدام به بریدن پرده زیرزبانی نوزاد می‌کنند که به‌سرعت و کاملا بدون خطر به‌انجام می‌رسد. این درمان با نام فرنکتومی شناخته می‌شود.

اغلب نوزادان دچار گره زبانی به همین درمان مختصر نیز نیاز ندارند. پزشکان تنها زمانی فرنکتومی را پیشنهاد می‌دهند که اصلاح پوزیشن شیردهی منجر به از بین رفتن نشانه‌ها نشده باشد.

پیش از انجام فرنکتومی، پزشکان به بررسی و درمان سایر عللی می‌پردازند که می‌توانند دلیل بروز دشواری‌های فرآیند شیردهی باشند. اگر انجام فرنکتومی ضروری باشد، بهتر است که در همان ماه اول پس از تولد نوزاد انجام گیرد. این به نوزاد کمک می‌کند تا از همان آغاز به‌ شیوه‌ ی صحیح مکیدن شیر عادت کند.

فرنکتومی لیزری چیست؟

فرنکتومی لیزری برداشتن فرنولوم با لیزر است، در این روش بجای چاقوی جراحی از لیزر برای برداشتن فرنوم زبان یا لب استفاده میشود. از مزایای این روش نسبت به فرنکتومی سنتی باید به درد و خونریزی بسیار کمتر و ناچیز، جلوگیری از عفونت، زمان بهبودی بسیار سریعتر و دقت بالای این عمل اشاره کرد.

بریدن پرده زیرزبانی چه عوارضی در پی دارد؟

به‌طور کلی فرنکتومی یک درمان بی‌خطر به‌ شمار می‌رود و ریسک زیادی در پی ندارد. نوزادان در درصد ناچیزی از موارد ممکن است با عوارض زیر روبرو شوند:

• خونریزی
• عفونت
• زخم
• بی‌ میلی به خوردن شیر
• آسیب به غدد بزاقی موجود در دهان

پیشگیری

آیا گره زبانی قابل پیشگیری است؟

هیچ راه شناخته‌ شده‌ای برای پیشگیری از گره زبانی وجود ندارد. برای کیس‌های جدی‌ تر، تشخیص زودهنگام عارضه و درمان به‌موقع آن می‌تواند سبب پیشگیری از مشکلات آتی در پروسه‌ی شیردهی گردد.

پیش‌شناخت عارضه

اگر نوزاد من دچار گره زبانی باشد چه باید کنم؟

گره زبانی معمولا چیزی نیست که نیاز به نگرانی داشته باشد. این یک عارضه‌ی رایج است و معمولا نیز بدون انجام هیچ درمان خاصی قابل مدیریت است. نکته‌ی کلیدی این است که خیلی زود در صدد کمک از متخصصان برآیید. منتظر نمانید و فکر نکنید که با صرف تلاش بیشتر برای شیردهی وضعیت بهتر خواهد شد. شما مقصر دشواری‌های فرآیند شیردهی نیستید و این دشواری‌ها بسیار رایج هستند. حتی مادران باتجربه نیز گاهی به مشورت با متخصصان نیاز دارند تا بتوانند چالش‌های پیش روی خود را حل کنند.

آیا گره زبانی بر روی شیر خوردن نوزاد با شیشه‌شیر نیز اثرگذار است؟

گره زبانی به ندرت موجب ایجاد مشکل در خوردن شیر با شیشه‌شیر می‌شود. زبان نوزاد هنگام استفاده از شیشه‌شیر کاملا متفاوت با خوردن شیر از سینه‌ی مادر عمل می‌کند. اگر لازم بود، مشاوران شیردهی می‌توانند در این خصوص نیز به شما کمک کنند. اگر مشکل نوزاد شما در خوردن شیر با شیشه‌شیر ادامه‌دار بود، احتمالا علل دیگری برای این مساله وجود دارد. مشاوران شیردهی و متخصصان اطفال به شما کمک خواهند کرد تا علت اصلی را پیدا کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر نوزاد شما در خوردن شیر با مشکل روبرو است می‌بایست سریعا به‌سراغ یک متخصص بروید. علت موضوع چه گره زبانی باشد چه علتی دیگر داشته باشد، پزشکان و مشاوران شیردهی حمایت لازم برای حل مشکل را از شما به‌عمل خواهند آورد.

دیگر پرسش‌های رایج

آیا گره زبانی موجب آپنه خواب می‌شود؟

در حال حاضر هیچ شواهدی مبنی بر ارتباط گره زبانی با آپنه خواب وجود ندارد.

آیا گره زبانی بر تکلم کودک اثرگذار است؟

متخصصان معتقدند که گره زبانی معمولا تاثیری بر تکلم کودک ندارد. بنابراین نیازی نیست به‌منظور پیشگیری از اختلالات آتی کودک در تکلم درمان فرنکتومی را برای او انجام داد.

گره زبانی پسینی چیست؟

اصطلاح گره زبانی پسینی به آن دسته از پرده‌های زیرزبانی اطلاق می‌شود که در ناحیه‌ ی کف دهان به‌ چشم می‌خورند. البته باید گفت که متخصصان در خصوص گره زبانی پسینی اتفاق نظر ندارند. گروهی از متخصصان این اصطلاح را از لحاظ آناتومیک نادرست می‌دانند و معتقدند که صرفا می‌بایست از اصطلاح گره زبانی استفاده کرد؛ صرف نظر از اینکه موقعیت پرده زیرزبانی دقیقا در چه ناحیه‌ای است.

گره لب چیست؟

گره لب یک نوار پوستی است که لثه‌ی بالایی نوزاد را به لب بالایی او متصل می‌کند. این نوار پوستی که با نام فرنوم لب شناخته می‌شود انواع مختلفی دارد. اما صرف متصل کردن لب به لثه یا برجسته بودن از لحاظ ظاهری باعث نمی‌شود که مشکل خاصی برای نوزاد پیش بیاید.

در خصوص گره لب نیز میان متخصصان اختلاف نظر وجود دارد. گروهی از متخصصان معتقدند که گره لب می‌تواند سبب بروز مشکل در فرآیند شیردهی یا بروز مشکلات آتی در خصوص دندان‌های کودک شود. اما گروه دیگر می‌گویند که شواهد کافی برای اثبات این مدعا وجود ندارد.

در زمینه‌ی پروسه‌ی شیردهی، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که نیازی به انجام اقدام پزشکی برای رفع گره لب وجود ندارد. شواهدی کافی وجود ندارد که ثابت کند برداشتن گره لب منجر به بهبود مکیدن شیر توسط نوزاد یا کاهش درد سینه در مادر می‌شود. با این حال اگر در این خصوص نگرانی‌هایی دارید بهتر است با یک مشاور شیردهی صحبت کنید.

آیا گره زبانی در بزرگسالان نیز دیده می‌شود؟

گره زبانی می‌تواند برای بزرگسالان نیز وجود داشته باشد اما تشخیص و درمان آن معمولا مختص به نوزادان است. پرده زیرزبانی تنها یکی از نوارهای پوستی موجود در دهان است. سایر نوارها از جمله فرنوم گونه نیز وجود دارند که به نواحی دیگر دهان مربوط هستند. بسته به اندازه و موقعیت این نوارهای پوستی، شماری از آنها می‌توانند موجب ایجاد مشکل در تمیز کردن دندان و لثه گردند. دندانپزشک شما می‌تواند با بررسی و معاینه‌ی دهان شما متوجه شد که آیا چیزی برای نگرانی وجود دارد یا خیر.

کلامی از جانب دکتر حاکم زاده

ماه اول پس از تولد نوزاد شما پر از عجایب و اکتشافات فراوان برای هردوی شماست. اما می‌تواند کلافگی‌ها و خستگی‌هایی را هم برایتان به‌بار آورد، خصوصا اگر فرآیند شیردهی آنطور که باید پیش نرود. گره زبانی یکی از عللی است که می‌تواند به بروز دشواری‌های شیردهی منجر شود. اما قطعا تنها علت ممکن نیست. اگر نوزاد شما در خوردن شیر با مشکل روبروست، وقت را تلف نکنید و به‌ سراغ یک مشاور شیردهی بروید. آنها در همکاری با متخصصان اطفال به شما کمک خواهند کرد تا علت مشکل را دریابید و در صدد رفع آن برآیید.

در کلینیک دندانپزشکی دکتر حاکم زاده جراحی فرنوم زبان یا لب توسط لیزر بدون درد و خونریزی انجام میشود.