آفت دهان زخم‌های کوچکی به رنگ سفید یا زرد با حاشیه قرمز هستند که در داخل گونه‌ها و لب‌ها، روی لثه یا زبان نمایان می‌شوند. به آفت دهان، زخم دهان یازخم‌های شانکرنیز می‌گویند که زخم با سوزن سوزن شدن، سوزش و درد شدید مشخص می‌شود. آفت دهان با زخم‌های سردی (تبخال) که در سطح بیرونی لب نمایان می‌شوند، متفاوت هستند. آفت دهان در هر فردی ممکن است رخ دهد، اما بروز آن در سنین ده تا بیست سالگی رایج است. زنان دو برابر مردان دچار این آفت می‌شوند و از هر پنج نفر، یک نفر از آنها به طور مکرر از آفت دهان رنج می‌برد. معمولاً بهبود آفت دهان یک تا سه هفته طول می‌کشد، اما ممکن است بهبود زخم‌های بزرگتر کمی طولانی شود.

معمولا آفت دهان خود به خود از بین می‌روند، اما راهکارهایی برای پیشگیری و درمان آنها نیز وجود دارد. در این محتوا به دلایل رایجی که چرا مدام دچار زخم‌های دهانی می‌شویم و کارهایی که می‌ توانیم در مورد زخم‌های دهانی انجام دهیم را مورد بحث قرار داده‌ایم.

دلایل آفت مکرر دهان

1. جراحت

هر چیزی که به غشاهای مخاطی ظریف دهان صدمه بزند، می‌تواند باعث آفت دهان شود، این موارد شامل:

• گاز گرفتن به طور تصادفی گونه یا زبان
• براکت‌های نامناسب، دندان مصنوعی یا پروتز نامناسب یا سایر درمان‌های دندانپزشکی
• استفاده از مسواک غیر استاندارد( سفت و سخت) و یا مسواک زدن نادرست
• غذاها یا نوشیدنی‌های داغ

2. کمبود ویتامین و سوء تغذیه

اگر کمبود ویتامین خاصی دارید، بیشتر در معرض خطر آفت دهان هستید. یکی از علل بالقوه زخم‌های دهانی مکرر کمبود ویتامین B12 است. البته آفت‌های مکرر دهان به دلیل کمبود سایر مواد مغذی نیز رخ می‌دهند که شامل:

• روی: ماده معدنی ضروری بدن است که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌نماید و برای بهبود زخم‌ها مصرف می‌شود.
• اسید فولیک: اسید فولیک یا ویتامین B9 برای تقسیم سلولها ضروری است.
• آهن: آهن ماده معدنی است که منجر به رشد و نمو و تولید خون می‌شود.

3. بهداشت دهان و دندان

بهداشت دهان و دندان مناسب و مراقبت از دندانها به حفظ سلامت دهان کمک می‌نماید. حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و نخ دندان بکشید و به طور منظم برای تمیز کردن و معاینه به دندانپزشک مراجعه نمایید. داشتن یک رژیم غذایی متعادل، محدود کردن غذاها و نوشیدنی‌های شیرین و عدم استعمال دخانیات یا استفاده از محصولات تنباکو نیز می‌تواند به کاهش دفعات زخم دهان کمک کند.

4. هورمون‌ها

هورمون‌هایی که چرخه قاعدگی و بارداری زنان را تنظیم می‌نمایند، بر سلامت دهان و دندان تأثیر می‌گذارند. البته علائم برای همه یکسان نیست، ممکن است خودتان متوجه الگوی آفت دهان یا تبخال‌هایی شوید که با چرخه قاعدگی شما مرتبط است.

نکته: اصطلاحات جنسی و مفاهیم مرتبط با آنها یکسان نیستند. برای انعکاس دقیق منابع و مطالب، در این محتوا از اصطلاحات «مونث»، «مذکر»، «زن» و «مرد» همانطور که در منابع استفاده شده است، استفاده می‌شود.

5. استرس

استرس، اضطراب ذهنی و عاطفی به طرق مختلف بر سلامت بدن تاثیر می‌گذارد. ظاهر شدن زخم‌های دهانی مکرر نمونه‌ای از تأثیر استرس بر بدن است. آفات دهان، زخم‌های دردناکی هستند که خوردن و صحبت کردن را دشوار می‌نمایند. خود این زخم‌ها استرس بیشتری ایجاد می‌کنند و منجر به چرخه استرس و زخم دهان دوباره می‌شوند.

6. بیماریهای خود ایمنی و سایر بیماریها

گاهی اوقات، علائم دهان اولین نشانه یک بیماری خود ایمنی است، وضعیتی که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های خود بدن حمله می‌کند. این بیماریها و سایر شرایط باعث افزایش احتمال عود زخم‌های دهان می‌شوند.

7. سیستم ایمنی ضعیف

سیستم ایمنی ضعیف، بدن را مستعد ابتلا به عفونت‌ها و بیماریها از جمله آفت دهان می‌نماید. عواملی مانند نوشیدن الکل، سیگار کشیدن، کمبود خواب، تغذیه نامناسب و استرس، سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند. اختلالات سیستم ایمنی و داروهای مورد استفاده پس از پیوند عضو، نیز باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی می‌شود.

8. ایدز و اچ‌ آی‌ وی (ویروس نقص ایمنی)

آفت دهان در افراد مبتلا به ویروس نقص ایمنی (HIV) و ایدز (AIDS) به دلیل ضعف سیستم ایمنی بسیار شایع است. سایر مشکلات بهداشت دهان و دندان مرتبط با این بیماریها شامل خشکی مزمن دهان، بیماریهای لثه و تبخال است.

9. لوپوس

 لوپوس یک بیماری خودایمنی است و بخش‌های مختلف بدن از جمله مفاصل، پوست، ریه‌ها، قلب، سیستم عصبی، عروق خونی و کبد را دچار مشکل می‎‌کند. یکی از نشانه‌های این بیماری، مشکلات دهانی است. رایج‌ترین مشکلات دهانی مرتبط با بیماری لوپوس شامل آفت دهان و کاهش ترشح بزاق دهان است.

برخی از بیماریهای دهان به خاطر وجود بیماری می‌باشند. در واقع حدود چهل درصد از افراد مبتلا به بیماری لوپوس در واکنش به داروهایی که برای درمان این بیماری یا سایر بیماریها استفاده می‌شود، دچار ضایعات و بیماریهای دهان می‌شوند.

10 بیماری بهجت (بیماری چیچک یا بیماری آدمنتیاس)

بیماری بهجت یک بیماری التهابی نادر و چند سیستمی است که بسیاری از قسمت‌های بدن را درگیر خودش می‌نماید. آفت دهان دردناک اغلب اولین نشانه این بیماری است. اگرچه زخم‌های دهان معمولاً طی چند روز تا یک هفته بهبود می‌یابند، اما اغلب دوباره ظاهر می‌شوند. علائم دیگر این بیماری شامل التهاب چشم، ضایعات پوستی و زخم‌های تناسلی مکرر است.

11. بیماری التهابی روده  (IBD)

بیماری التهابی روده (IBD) یک اصطلاح کلی برای بیماریهای التهابی مزمن دستگاه گوارش از جمله بیماری کرون و کولیت اولسراتیو است. همچنین بیماری التهابی روده با علائم فراتر از دستگاه گوارش همراه است. بین پنج تا پنجاه درصد از افراد مبتلا به بیماری التهابی روده تحت تأثیر آفت دهانی هستند که ناشی از بیماری یا داروهای مورد استفاده برای درمان آن است.

12. بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به گلوتن (پروتئینی که در غلاتی مانند گندم، چاودار و جو وجود دارد) بیش از حد واکنش نشان می‌دهد. اگرچه نشانه‌های اصلی بیماری سلیاک مربوط به مشکلات گوارشی است، اما هر قسمتی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.در برخی موارد، اولین نشانه‌ی بیماری سلیاک مشکلات دهانی مانند زخم‌های مکرر دهان و سندرم خشکی دهان است.

چگونه آفت دهان را درمان کنیم؟

 بر خلاف تبخال، آفت دهان مسری نیستند. بیشتر اوقات، زخم‌های دهان بدون درمان، طی یک یا دو هفته خود به خود محو می‌شوند. برخی از درمان‌ها به شما کمک می‌نمایند تا در حین بهبودی درد کمی داشته باشید.

1. رعایت بهداشت دهان و دندان

نکاتی برای حفظ بهداشت دهان و دندان:

• بعد از غذا با یک مسواک نرم، مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. مسواک نرم(استاندارد)، دهان و لثه را تحریک نمی‌کند.
• اگر از بریس ارتودنسی یا وسایل دیگر دنداپزشکی استفاده می‌کنید، از موم ارتودنسی برای پوشاندن لبه‌های تیز استفاده نمایید.
• با آب نمک غرغره کنید.
• از خمیردندانی استفاده کنید که حاوی عامل کف کننده سدیم لوریل سولفات (SLS) نباشد، تحقیقات نشان داده است این خمیردندانها به جلوگیری از عود آفت دهان کمک می‌کنند.

2. اجتناب از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی آلرژی زا یا تحریک کننده

برخی غذاها از جمله غذاهای تند، اسیدی، خشن یا تیز باعث ایجاد زخم‌های دردناک در دهان می‌شوند. علاوه بر این، آلرژی غذایی نیز باعث آفت دهان می‌شود. داشتن یک دفترچه یادداشت غذایی می‌تواند به شما کمک کند تا از این غذاها اجتناب نمایید.

3. سطوح استرس خودتان را کنترل کنید

البته که نمی‌توانید به طور کامل از استرس دوری کنید. اما اگر استرس باعث ایجاد آفت مکرر دهان می‌شود، می‌توانید از تکنیک‌های کاهش استرس استفاده نماید. این مواردشامل:

• تمرینات تنفس عمیق
• یوگا
• یادداشت برداری روزانه با جملات تاکیدی و انگیزشی

خواب کافی و آرام نیز مهم است، بنابراین بعد از فعالیت‌های روزانه از داشتن خواب آرام اطمینان حاصل کنید و اتاق خوابتان را تاریک، خنک و ساکت نمایید. اما اگر سطح استرس تان به طور مداوم بالا است، از یک متخصص سلامت روان و روانشناس کمک بگیرید.

4. داروهای موضعی بدون نسخه (OTC)استفاده کنید

ژل‌ها و خمیرهای بدون نسخه مانند Orajel و Anbesol  به طور موقت درد را تسکین می‌دهند. همچنین می‌توانید مقدار مساوی پراکسید هیدروژن و آب را مخلوط نمایید. سپس با کمک سواب پنبه‌ ای این مخلوط را روی زخم دهان بمالید. البته قبل از استفاده از این مخلوط، ابتدا کمی شیر منیزیم به محل زخم بمالید. این درمان سه تا چهار بار در روز تکرار کنید.

5. دهانشویه‌های تجویزی و بدون نسخه را امتحان کنید

دهان شویه‌هایی که حاوی الکل هستند، دهان را تحریک می‌کنند، بهتر است از مصرف آنها اجتناب نمایید. بنابراین از دهانشویه‌های ملایم استفاده کنید. همچنین می‌توانید غرغره کردن را با مقدار مساوی شیر منیزیم و شربت دیفن هیدرامین امتحان کنید. حدود یک دقیقه این مخلوط را دهان خودتان بچرخانید، سپس آن را بیرون بریزید و قورت ندهید.

کلرهگزیدین دهانشویه ضد عفونی کننده قوی است که دارای خواص ضد باکتریایی است. پزشکان آن را برای درمان انواع مشکلات دهان از جمله آفت دهان تجویز می‌کنند. اگر تعداد آفت دهان زیاد باشد، پزشک دهانشویه حاوی کورتیکواستروئید (مانند دگزامتازون) را توصیه می‌نماید.

6. داروهای خوراکی

داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن و یا استامینوفن به تسکین درد زخم‌های دهان کمک می‌کنند. در موارد شدید، پزشک کورتیکواستروئیدهای خوراکی تجویز می‌نماید. گاهی اوقات، کاهنده اسید معده نیز می‌تواند ناراحتی و درد آفت دهان را تسکین دهد.

7. مکمل‌های غذایی و مولتی ویتامین‌ها

پزشک در تعیین اینکه آیا کمبود تغذیه دارید یا نه، می‌تواند به شما کمک کند. در این صورت، تغییر رژیم غذایی یا مصرف مکمل‌های غذایی مناسب به کاهش عود زخم دهان کمک می‌کند.

8. سوزاندن زخم دهان

زخم‌های دهان معمولاً در مدت کوتاهی بهبود می‌یابند، بنابراین نیازی به سوزاندن آفت دهان نیست. اما در برخی موارد، پزشک زخم‌های دهانی شدید را برای کاهش درد می‌سوزاند. این روش شامل استفاده از مواد شیمیایی روی زخم برای تجزیه بافت آفت دهان است.

اگر آفت دهان ناشی از بیماری زمینه‌ای باشد چه بایستی کرد؟

اگر آفت دهان ناشی از یک مشکل اساسی سلامتی باشد، درمان بیماری زمینه‌ ای به کاهش عود آفت دهان کمک می‌کند. در مورد زخم‌های دهان جدید یا عود کننده با پزشکی که بیماری زمینه‌ ای شما را درمان می‌کند، صحبت نمایید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

 علت اصلی ایجاد آفت دهان همیشه مشخص نیست، اما آنها معمولا موقتی هستند. با این وجود، گاهی اوقات زخم‌های دهانی با یک بیماری زمینه‌ ای مرتبط می‌باشند. در موارد زیر به دندانپزشک، متخصص پوست یا پزشک مراجعه کنید:

• زخم دهان به طور غیرعادی بزرگ است یا آفت دهان متعددی در دهان شما وجود دارد.
• آفت دهانی که بیش از دو هفته باقی ‌مانده استو بهبود نمی‌یابد.
• مشکل در خوردن و آشامیدن.
• همچنین زخم دهانی که با تب، اسهال، بثورات پوستی یا سردرد همراه است.
• عود مکرر آفت دهان.

جمع بندی

تقریباً همه ما هر از گاهی دچار آفت دهان می‌شویم، آنها بدون درمان، در عرض یک یا دو هفته بهبود می‌یابند. محصولات بدون نسخه مانند دهانشویه‌ها و ژل‌ها می‌توانند تا حدودی درد زخم دهان را تسکین دهند. اگر مکررا دچار آفت دهانی می‌شوید یا علائم دیگری دارید، به پزشک مراجعه کنید. این زخم‌ها ممکن است نشانه‌ ی یک بیماری زمینه‌ ای باشند، شناسایی و درمان بیماری زمینه‌ ای ضروری است.