Last Updated on دسامبر 18, 2025 by دکتر سیده مریم حاکم زاده

گاهی کوچکترین تغییر در لبخند، ممکنه نشانه یک مشکل جدی‌ تر باشد. ممکن است هنگام نگاه کردن به آینه متوجه شوید که لبه دندان روکش‌ شده بیش از قبل دیده می‌شود یا تیرگی باریکی در محل اتصال لثه و روکش شکل گرفته است؛ جزئیاتی که در نگاه اول ساده به نظر می‌رسند، اما نباید نادیده گرفته شوند. این وضعیت معمولاً حاصل تحلیل رفتن لثه دندان روکش‌ شده است؛ مشکلی که اگر به‌ موقع درمان نشود، می‌تواند زمینه نفوذ باکتری‌ها به ناحیه ریشه را فراهم کند و در نهایت سلامت پایه دندان را به خطر بیندازد.

در این مطلب، به بررسی دلایل بروز تحلیل لثه در دندان‌های روکش‌ شده و مؤثرترین روش‌های درمان آن می‌پردازیم تا هم از آسیب‌های جدی تر پیشگیری شود و هم زیبایی طبیعی لبخند حفظ گردد.

تحلیل لثه اطراف روکش دقیقاً چیست؟

تحلیل لثه شامل مهاجرت لبه لثه به سمت ریشه (دور شدن از تاج دندان) از محل اتصال سمنتوم-مینا (CEJ) است. در زمینه یک دندان روکش شده، این امر منجر به نمایان شدن لبه روکش یا سطح ریشه زیرین می‌شود.

برخلاف دندان‌های طبیعی که در آن‌ها تحلیل اغلب ناشی از آسیب مسواک زدن است، تحلیل اطراف روکش‌ها غالباً با لبه مصنوعی ترمیم (روکش) پیچیده می‌شود. وقتی لثه عقب می‌نشیند، محل اتصال بین روکش و دندان قابل مشاهده می‌شود و اغلب لبه‌ای ایجاد می‌کند که پلاک را به دام می‌اندازد.

چرا لثه دندان روکش شده تحلیل می‌رود؟

1. عدم تطابق لبه روکش (Overhanging Margins)

روکش‌های نامناسب، به‌ویژه آن‌هایی که دارای «لبه‌های برجسته» هستند، مانند طاقچه‌ای برای تجمع پلاک و جرم عمل می‌کنند. پاسخ ایمنی بدن به این تجمع باکتریایی باعث التهاب مزمن (ژنژیویت) می‌شود که در نهایت منجر به عقب‌نشینی بافت لثه و تحلیل استخوان برای دور شدن از منبع تحریک می‌گردد.

2. نقض فضای بیولوژیک (Biological Width)

عرض بیولوژیک فاصله طبیعی مورد نیاز بین پایه پاکت لثه و تاج استخوان آلوئولار است (معمولاً حدود ۲ میلی‌متر). اگر دندانپزشک لبه روکش را خیلی عمیق قرار دهد و این فضا را نقض کند، بدن به‌طور طبیعی استخوان را از دست می‌دهد تا این عرض بیولوژیک را دوباره برقرار کند. با عقب‌نشینی استخوان، بافت لثه نیز به دنبال آن عقب می‌رود.

3. جنس نامناسب روکش (حساسیت به فلز)

برخی از بیماران واکنش‌های آلرژیک به فلزات پایه (مانند نیکل یا بریلیوم) که در روکش‌های پرسلن متصل به فلز (PFM) استفاده می‌شوند، دارند. این درماتیت تماسی آلرژیک به صورت قرمزی مزمن و التهاب در خط لثه ظاهر می‌شود و بافت لثه را تحریک می‌کند تا از منبع فلز عقب‌نشینی کند.

4. ترومای اکلوزال (Occlusal Trauma)

اگر یک روکش «بلند» باشد یا بطور کامل در بایت (جفت شدن دندان‌ها) بیمار قرار نگیرد، باعث ترومای اکلوزال می‌شود. نیروی بیش‌ازحدی که هنگام جویدن به دندان وارد می‌شود، می‌تواند به لیگامان پریودنتال آسیب برساند و باعث تحلیل موضعی استخوان و در پی آن تحلیل لثه شود.

5. علل عمومی

عوامل عمومی شامل مسواک زدن تهاجمی (سایش)، بهداشت دهان ضعیف که منجر به بیماری پریودنتال می‌شود، سیگار کشیدن (که جریان خون به لثه‌ها را محدود می‌کند) و دندان‌قروچه (براکسیسم) است.

ماجرای “خط سیاه” بالای روکش چیست؟

آن خط تیره ناخوشایند در پایه روکش شما اغلب زیرساخت فلزی یک روکش پرسلن متصل به فلز (PFM) است که نمایان می‌شود. با عقب‌نشینی حتی جزئی بافت لثه، لبه فلزی که زمانی زیر خط لثه پنهان بود، قابل مشاهده می‌شود.

آیا این پوسیدگی است؟ همیشه نه. در حالی که «خط سیاه» اغلب فقط طوق فلزی روکش یا سطح ریشه نمایان شده است (که به‌طور طبیعی تیره‌تر از مینا است)، گاهی اوقات می‌تواند نشان‌دهنده نشت پوسیدگی مجدد به زیر روکش باشد. معاینه بالینی برای تشخیص تفاوت بین شکست زیبایی و شکست بیولوژیکی ضروری است.

علائم هشدار دهنده که نباید نادیده بگیرید

• حساسیت حرارتی: درد تیز هنگام مصرف غذاهای سرد یا گرم نشان می‌دهد که بافت عایق لثه عقب‌نشینی کرده و عاج حساس ریشه را در معرض قرار داده است.
• خونریزی: خونریزی هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن اطراف یک روکش، نشانه بارز التهاب (ژنژیویت) است که اغلب ناشی از زبری لبه‌های روکش می‌باشد.
• بوی بد دهان (هالیتوز): طعم یا بوی بد مداوم نشان‌دهنده گیر افتادن غذا و تخمیر باکتریایی در زیر یک روکش لق یا نامناسب است.
• لقی: اگر روکش احساس لقی دارد، ممکن است نشان دهد که پوسیدگی ساختار زیرین دندان را که روکش را نگه می‌دارد از بین برده است یا اینکه سمان (چسب) شسته شده است.

روش‌های درمان تحلیل لثه دندان روکش شده

آیا نیاز به تعویض روکش است؟

اگر تحلیل لثه ناشی از نقض عرض بیولوژیک، لبه نامناسب، یا پوسیدگی مجدد باشد، تعویض روکش الزامی است. باقی گذاشتن یک روکش معیوب در جای خود تنها باعث تداوم از دست رفتن استخوان می‌شود.

درمان‌های غیر تهاجمی

در مواردی که انطباق روکش خوب است و تحلیل لثه حداقل/پایدار است، تمیز کردن حرفه‌ای (جرم‌گیری و تسطیح ریشه) همراه با بهبود مراقبت‌های خانگی ممکن است برای توقف تحلیل بیشتر کافی باشد.

جراحی‌های لثه

• پیوند بافت همبند (Connective Tissue Graft): می‌تواند برای پوشاندن سطح ریشه نمایان شده و ضخیم کردن بافت لثه استفاده شود و گاهی اوقات حتی لبه روکش را پنهان کند. با این حال، پیوند زدن روی سطح یک روکش موجود چالش‌برانگیز و کمتر قابل پیش‌بینی است.
• افزایش طول تاج (Crown Lengthening): شامل برداشتن بافت لثه و استخوان برای نمایان کردن بیشتر ساختار دندان است. این کار اغلب قبل از قرار دادن روکش جدید انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که لبه جدید عرض بیولوژیک را نقض نمی‌کند.

تعویض روکش با زیرکونیا

جایگزینی روکش‌های قدیمی PFM با روکش‌های تمام سرامیک یا زیرکونیا، مشکل «خط سیاه» را به‌طور کامل از بین می‌برد. زیرکونیا بسیار زیست‌سازگار است، التهاب لثه را کاهش می‌دهد و امکان اتصال بهتر بافت نرم را فراهم می‌کند.

مطلب مرتبط: درمان تحلیل لثه بدون جراحی

هزینه درمان تحلیل لثه روکش شده

هزینه درمان بر اساس شدت وضعیت به‌طور قابل توجهی متفاوت است. عوامل شامل موارد زیر است:

• نوع روش (پیوند لثه در مقابل تمیز کردن ساده).
• اینکه آیا روکش نیاز به تعویض دارد یا خیر (هزینه‌های لابراتوار + دستمزد دندانپزشک).
• نیاز به روش‌های اضافی مانند درمان ریشه اگر پوسیدگی به عصب رسیده باشد.
• تخصص متخصص (پریودنتیست در مقابل دندانپزشک عمومی).

آیا درمان خانگی برای تحلیل لثه روکش شده موثر است؟

بسیاری از بیماران به دنبال راهکارهای گیاهی یا خانگی هستند. باید بدانید که هیچ روش خانگی نمی‌تواند بافت لثه تحلیل رفته را دوباره رشد دهد. با این حال، برخی روش‌ها می‌توانند تا زمان مراجعه به دندانپزشک، التهاب را کاهش دهند و از پیشروی عفونت جلوگیری کنند:

• آب نمک ولرم: غرغره کردن روزانه آب نمک رقیق می‌تواند التهاب اطراف روکش را کم کرده و باکتری‌ها را کاهش دهد.
• ژل آلوئه‌ ورا: ماساژ ملایم لثه با ژل طبیعی آلوئه‌ ورا می‌تواند سوزش و قرمزی لبه لثه را تسکین دهد.
• چای سبز: آنتی‌اکسیدان‌های موجود در چای سبز به سلامت کلی بافت لثه کمک می‌کنند.
• نکته مهم: این روش‌ها فقط مسکن موقت هستند و جایگزین درمان تخصصی (تعویض روکش یا جراحی) نمی‌شوند.

پیشگیری: چگونه عمر لثه اطراف روکش را تضمین کنیم؟

• سوپر فلاس (Superfloss): نخ دندان معمولی ممکن است زیر بریج‌ها یا اطراف روکش‌ها را به‌طور مؤثر تمیز نکند. سوپر فلاس دارای یک جزء اسفنجی است که برای تمیز کردن فضاهای وسیع و زیر خط لثه پروتزها طراحی شده است.
• واترجت دندانی (Water Flosser): واتر‌فلاسرها برای دندان‌های روکش شده بسیار مؤثر هستند و باقی‌مانده‌ها را از شیار لثه که مسواک‌ها نمی‌توانند به آن برسند، شستشو می‌دهند.
• چکاپ‌های منظم: دندانپزشکان در هر ویزیت با استفاده از ابزار سوند (explorer)، «لبه‌های» روکش‌های شما را بررسی می‌کنند تا شکاف‌ها یا زبری‌ها را قبل از اینکه باعث تحلیل قابل توجه شوند، تشخیص دهند.

دوران نقاهت و مراقبت‌های بعد از درمان تحلیل لثه

اگر درمان شما شامل جراحی لثه یا تعویض روکش باشد، دانستن نکات زیر برای تسریع بهبودی ضروری است:

• مدت زمان بهبودی: در صورت جراحی پیوند لثه، معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز زمان برای ترمیم اولیه نیاز است. اگر فقط تعویض روکش انجام شود، بهبودی لثه طی ۳ تا ۵ روز حاصل می‌شود.
• رژیم غذایی: در روزهای اول از خوردن غذاهای سفت، تند و داغ که باعث تحریک محل درمان می‌شوند خودداری کنید.
• نحوه مسواک زدن: در ناحیه جراحی شده تا زمان دستور پزشک مسواک نزنید و از دهان‌شویه‌های تجویز شده (معمولاً کلرهگزیدین) استفاده کنید.

سخن پایانی

دندان روکش شده‌ نیازمند مراقبتی دوچندان نسبت به دندان‌های طبیعی است. آن خط سیاه یا حساسیت جزئی، تنها یک نقص زیبایی نیست؛ بلکه فریاد کمک لثه شما برای نجات دندان زیرین است. زمان در درمان تحلیل لثه نقش کلیدی دارد؛ هر چقدر زودتر اقدام کنید، احتمال حفظ روکش و دندان پایه بیشتر و هزینه‌های درمان کمتر خواهد بود. همین امروز با یک نگاه دقیق در آینه وضعیت لثه‌هایتان را چک کنید و در صورت مشاهده هرگونه تغییر، قبل از پیشروی تخریب، با دندانپزشک خود مشورت کنید.

در کلینیک دکتر حاکم زاده درمان نوین تحلیل لثه با لیزر انجام می پذیرد. جهت مشاوره و نوبت دهی با ما در ارتباط باشید.

سوالات متداول (FAQ)