ممکن است آفت و سرطان دهان شبیه هم به نظر برسند اما راه‌هایی برای تشخیص این تفاوت وجود دارد. آفت دهان در مراحل اولیه قرمز رنگ، بدون برجستگی و دردناک می‌باشد گرچه این التهاب آزار دهنده است اما به خودی خود برطرف می‌گردد. افراد مبتلا به بیماری لوپوس یا بیماری سلیاک بیشتر دچار آفت دهان می‌شوند.

 سرطان دهان در مراحل اولیه به شکل لکه ای سفید روی زبان، لثه‌ها، سقف دهان یا روی گونه‌ها قابل مشاهده است. این لکه‌ها برجسته هستند اما باعث بروز درد نمی‌شوند. در صورت بروز گوش درد یا گرفتگی صدا و برطرف نشدن لکه‌ها طی سه هفته، نزد کارشناس سلامت بروید.

مقایسه علائم آفت و سرطان دهان

 آفت و سرطان دهان به شکل لکه ای سفید در درون دهان، روی گونه‌ها، لب‌ها، روی زبان یا پشت زبان ظاهر می‌شوند. جای لکه نوع بیماری را مشخص نمی‌کند البته وجود برخی علائم تشخیص تفاوت آفت و سرطان دهان را تسهیل می‌نماید.  

• ظاهر: آفت دهان معمولا مسطح و به دلیل التهاب، قرمز رنگ و آزاردهنده است در حالی که لکه‌های ناشی از سرطان دهان برجسته هستند. در صورت ابتلا به سرطان دهان لکه‌های قرمز یا سفید را روی سقف دهان خود مشاهده خواهید کرد.
• مکان: سرطان دهان انواع مختلفی دارد. بعضی از سرطا‌ن‌ها فقط بر بخش خاصی تاثیر می‌گذارند. سرطان سلول سنگفرشی نوعی سرطان دهان است که بیش از  90% افراد به آن مبتلا هستند. این نوع سرطان بر سلول‌های دهان و گلو تأثیر می‌گذارد.
• درد: در صورت ابتلا به سرطان دهاندرد به طور دائم احساس نمی‌شود اما براساس پژوهش انجام شده روی بیش از هزار نفر در سال 2021 دو سوم بیماران مبتلا به سرطان دهان، درد را احساس کرده بودند. در صورت ابتلا به سرطان دهان، درد در مراحل بعدی بروز می‌کند که زبان درگیر می‌شود. گرچه آفت دهان دردناک و آزاردهنده است اما به خودی خود بهبود می‌یابد.                                                                                                                     
• مدت زمان: معمولا آفت دهان طی چند هفته به خودی خود بهبود می‌یابد اما زخم‌های دهان خوب نمی‌شوند و به مرور زمان بدتر شده و خونریزی می‌کنند.

علائم سرطان دهان

 در هنگام ابتلا به سرطان دهان سایر علائم نیز بروز می‌کنند. این علائم عبارتند از:

• مشکل در بلع، جویدن، صحبت کردن یا حرکت دادن فک و زبان
• بی حسی زبان، لب یا بخشی از دهان
• احساس سفتی در لب‌ها، گونه‌ها یا دهان
• وجود لکه‌های سفید یا قرمز در دهان
• ورم، برجستگی یا درد در فک، گردن یا گلو
• وجود زخم یا برجستگی روی لب‌ها یا دهان که خوب نمی‌شود.
• دندان‌های لق یا تغییر در طرز قرارگیری دندان‌ها
• احساس گرفتگی در گلو
• گوش درد
• کاهش وزن بدون دلیل
• تغییر صدا

 برخی افراد ممکن است متوجه تغییر حس چشایی یا خونریزی غیر معمول در دهان شوند. در صورت بروز سایر علائم موضوع را با کارشناس سلامت خود در میان بگذارید.                                                       

دلایل بروز آفت و سرطان دهان

 زخم شانکر(آفت) و سرطان دهان به دلایل مختلف بروز می‌نمایند.

آفت

 آفت به دلایل زیادی بروز می‌کند. اگر سیستم ایمنی بدن به یک ماده خارجی واکنش نشان دهد یا طی یک واکنش خود ایمنی به سلول‌های بدن حمله کند حساسیت بروز می‌نماید.

 دلایل دیگر بروز آفت دهان عبارتند از:

• ضربه به دهان
• عوامل ژنتیکی
• کمبود ویتامین ب12
• فولیک اسید و آهن
• مصرف غذاهای تند یا اسیدی
• مصرف داروهای خاص مانند داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب
• اضطراب
• سیگار کشیدن

 در اغلب موارد بروز آفت به سلامتی فرد ارتباط دارد. اگر فرد دچار آفت مکرر گردد احتمالا به بیماری بهجت(Behcet’s disease)، بیماری کرون، بیماری سلیاک و ایدز مبتلا می‌باشد.

سرطان دهان

 سرطان دهان به دلایل زیادی بروز می‌کند. دلیل ابتلا به سرطان دهان استعمال دخانیات، نوشیدن بیش از حد الکل یا هر دو می‌باشد. ابتلا به ویروس پاپیلوم انسانی به خصوص ویروس پاپیلوم انسانی نوع 16 باعث بروز سرطان دهان می‌شود. ضمنا عوامل ژنتیکی در ابتلا به سرطان دهان تأثیر گذار هستند.

 قرار گرفتن در معرض نور خورشید، اضافه‌وزن و سن در بروز سرطان دهان مؤثرند. معمولا افراد بالای 40 سال به سرطان دهان مبتلا می‌شوند.

چه موقع نزد دندانپزشک برویم؟

 در صورت بهبود نیافتن آفت دهان به مدت دو یا سه هفته نزددندانپزشک بروید. ضمنا انجمن سرطان آمریکا توصیه می‌کند که در صورت ابتلا به علائم رایج سرطان دهان به دندانپزشک مراجعه کنید. عوامل بسیاری در بروز این علائم دخیل هستند. تعدادی از این عوامل به سلامت فرد ارتباط دارد. تشخیص زود هنگام و دقیق سرطان دهان روش‌های درمانی بیشتری را پیش روی ما قرار می‌دهد.

 مراجعه مکرر به دندانپزشکی در سلامت کلی شما و بهبود بیماری تأثیر گذار خواهد بود. بسیاری از کارشناسان سلامت برای تشخیص سرطان دهان علاوه بر معاینه و جرم گیری دندان‌ها، غربالگری سرطان دهان را نیز انجام می‌دهند.

درمان

 معمولا آفت دهان به خودی خود بهبود می‌یابد اما برای درمان سرطان دهان باید هرچه زودتر اقدام شود.

آفت دهان

 در صورت ابتلا به آفت، آب نمک غرغره کنید یا از ژل‌های دهانی بدون نسخه، پماد و دهان شویه برای تسکین درد استفاده کنید. برای موارد حاد کارشناس سلامت یا دندانپزشک برای تسکین علائم درمان‌های خاصی را تجویز می‌کند. در برخی موارد آفت در اثر ابتلا به بیماری زمینه ای بروز می‌کند بنابراین کارشناس سلامت نسبت به درمان بیماری زمینه ای اقدام می‌نماید.  

سرطان دهان

 درمان سرطان دهان به زمان تشخیص آن، اندازه غده، نوع سرطان و محل آن بستگی دارد. در مواردی که سرطان دهان زود تشخیص داده شود فرد تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد یا پرتو درمانی انجام می‌شود. اگر سرطان دهان حاد باشد باید عمل جراحی و پرتو درمانی با هم انجام شود. شیمی درمانی یا درمان هدفمند سرطان گزینه دیگری است که تومورهای خاص با این شیوه مداوا می‌شوند.

پیشگیری از ابتلا به سرطان دهان و آفت

 با انجام اقدامات پیشگیرانه ریسک ابتلا به آفت یا سرطان دهان را کاهش دهید.

آفت دهان

 برای جلوگیری از بروز آفت دهان کارهای زیر را انجام دهید.  

• پس از خوردن غذا دندان‌های خود را مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
• از مسواک نرم استفاده کنید تا لثه‌هایتان آسیب نبیند.
• اگر ارتودنسی کرده اید لبه‌های تیز سیم ارتودنسی را با وکس بپوشانید.
• اضطراب نداشته باشید.
• از خوردن غذاهایی که باعث بروز آفت دهان می‌شوند خودداری کنید.

سرطان دهان

 با انجام این کارها ریسک ابتلا به سرطان دهان را کاهش دهید.

• از استعمال دخانیات بپرهیزید.
• از نوشیدن بیش از حد الکل خودداری کنید.
• اگر سیگار می‌کشید از مصرف الکل پرهیز کنید و در صورت نوشیدن الکل از سیگار کشیدن اجتناب نمایید زیرا سیگار کشیدن و نوشیدن الکل ریسک ابتلا به سرطان دهان را افزایش می‌دهد.
• با تزریق واکسن HPV، ریسک ابتلا به بیماری پاپیلوم انسانی را کاهش دهید. (بهترین سن برای تزریق این واکسن 12 – 11 سالگی است.)
• برای تزریق واکسن به درمانگاه مراجعه کنید و طبق برنامه دوز مناسب واکسن HPV را تزریق کنید. ضمنا داشتن رابطه جنسی از طریق دهان یا داشتن چندین شریک جنسی و سیگار کشیدن ریسک ابتلا به بیماری پاپیلوم انسانی از طریق دهان را افزایش می‌دهد.
• از قرار گرفتن در برابر اشعه فرابنفش خورشید تا حد امکان خودداری کنید. از کرم ضد آفتاب و پالم لب با  SPF حداقل 30 استفاده کنید. با پوشیدن کلاه از تابش نور مستقیم آفتاب به صورت خود جلوگیری کنید.
• رژیم غذایی متعادل داشته باشید و وزن خود را کنترل کنید.
• برای تشخیص زود هنگام سرطان دهان با مراجعه دائم به دندانپزشک دندان‌های خود را معاینه کنید.  

خلاصه

 آفت و سرطان دهان در درون دهان ظاهر می‌شوند و ممکن است در ابتدا شبیه هم به نظر برسند. آفت در مراحل اولیه قرمز و دردناک است در حالی که اگر سرطان دهان در مراحل اولیه باشد درد بروز نمی‌کند. ضمنا زخم آفت مسطح است اما زخم سرطان دهان برجسته می‌باشد. آفت به خودی خود بهبود می‌یابد اما سرطان دهان خود به خود مداوا نمی‌شود.

 اگر درون دهان شما زخم شده است و این زخم خوب نمی‌شود نزد دندانپزشک یا کارشناس سلامت بروید. آفت به درمان نیاز ندارد بنابراین بهتر است آب نمک غرغره کنید یا برای تسکین علائم داروهای بدون نسخه مصرف نمایید. در صورتی که سرطان دهان زود تشخیص داده شود درمان آن از طریق جراحی یا پرتو درمانی امکان پذیر است.